Φιλαναγνωσία

Αναδημοσίευση από: http://paidiki-logotexnia.blogspot.gr/

• Γιατί Διαβάζουμε; (οφέλη) 
• Τι Διαβάζουμε; (κριτήρια) 
• Πλησιάζοντας τα βιβλία (Εμψυχώσεις) 
• Ανατομία ενός κειμένου(Δραστηριότητες)

  

.A. Γιατί Διαβάζουμε; ...επειδή μας αρέσει!  

ενώ ταυτόχρονα, πιθανά οφέλη εντοπίζονται σε πολλούς τομείς:

1. Πνευματική συγκρότηση και συναίσθημα

Η λογοτεχνία, ως μορφή τέχνης, μεταπλάθει την αντικειμενική πραγματικότητα με την αισθητική αξία που της προσδίδει. Η πρόκληση συγκίνησης, πρωταρχικό γνώρισμα της λειτουργίας της τέχνης του λόγου, όπως και κάθε τέχνης, είναι απόρροια της αισθητικής της αξίας. Ποικίλα συναισθήματα, πάθη, καημοί, διαλογισμοί του ανθρώπου, κοινωνικά προβλήματα μετατρέπονται από το δημιουργό σε αισθητική εποπτεία. Έτσι το ατομικό γίνεται γενικό. Το έργο κάθε λογοτέχνη αντανακλά, δημιουργικά, έναν ολόκληρο κόσμο ιδεών και πεποιθήσεων, που ενώνουν το συγγραφέα με την εποχή του ή τον αντιπαραθέτουν σ' αυτήν. Έτσι κάθε λογοτέχνημα μέσα από την αισθητική ανασύνθεση του κόσμου της ανάγκης, μας οδηγεί στην εσωτερική ελευθερία και συμβάλλει γενικότερα στη συγκρότηση της πνευματικής μας ζωής. (Άντα Κατσίκη - Γκίβαλου, Εισαγωγή στο Τέρψεις και Ημέρες Ανάγνωσης, ΙΜΠ, 1999)

2. Γραμματισμός/Λεξιλόγιο

Ειδικότερα οι Robinson και Spodek παρατηρούν ότι η λογοτεχνία αποτελεί μια προφανή πηγή ποικιλίας στη χρήση λέξεων και λεξιλογίου. Η παιδική λογοτεχνία και συγκεκριμένα οι μικρές εικονογραφημένες ιστορίες, μπορούν να βοηθήσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Την παραπάνω διαπίστωση έρχεται να επιβεβαιώσει μία πρόσφατη έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε σε ελληνικά νηπιαγωγεία, αποδεικνύοντας ότι η ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου προσαρμοσμένου στην προσληπτική ικανότητα του παιδιού, βγάζει το παιδί από τον καθημερινό λόγο και το οδηγεί σε νέες –φανταστικές μεν- αλλά ευχάριστες καταστάσεις, οι οποίες είναι δυνατόν να προκαλέσουν επικοινωνία, η οποία θα επενδυθεί με κατάλληλο λεξιλόγιο, γεγονός που θα βοηθήσει στον εμπλουτισμό του. (Φλωρά Αφροδίτη, Η συμβολή της λογοτεχνίας στη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού, ΠΑ.ΣΥ.ΒΝ) "Όλοι ξέρουμε", τόνισε η ομιλήτρια "ότι οι άνθρωποι γίνονται αναγνώστες στην παιδική ηλικία... Είναι καθήκον μας ως γονέων, δασκάλων ή δημιουργών ν' ανοίξουμε το δρόμο των παιδιών προς τη λογοτεχνία." (Λότη Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου, Αλφαβητισμός με τη Λογοτεχνία, στο Όπως και στ' αηδόνια... Για την Παιδική Λογοτεχνία χωρίς ψευδαισθήσεις, Αθήνα, Πατάκης 1995, σ.125-155)

3. Ευφυΐα 

...Οι ίδιοι έλεγχοι επαναλήφθηκαν όταν τα παιδιά ήταν οκτώ ετών. Υστερα από περίπου μια δεκαετία, όταν οι συμμετέχοντες ήταν μεταξύ 17 και 19 ετών, οι ειδικοί εξέτασαν τον εγκέφαλό τους στον τομογράφο. Η ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι ο εγκέφαλος των παιδιών που είχαν περισσότερα γνωσιακά ερεθίσματα στην ηλικία των τεσσάρων ετών ήταν καλύτερα ανεπτυγμένος.  Ολοι οι άλλοι παράγοντες που εξέτασαν οι επιστήμονες – μεταξύ των οποίων ο δείκτης νοημοσύνης των γονιών, η γονική γαλούχηση σε όλες τις ηλικίες ή η ενίσχυση των γνωσιακών ερεθισμάτων στην ηλικία των οκτώ ετών – δεν φάνηκαν να έχουν καμία επιρροή. Συγκεκριμένα οι ειδικοί είδαν ότι ο εγκέφαλος των παιδιών που είχαν περισσότερα πνευματικά ερεθίσματα στα τέσσερα είχε λεπτότερο φλοιό – χαρακτηριστικό το οποίο αποτελεί δείγμα μεγαλύτερης ανάπτυξης.(Το Βήμα Science, Πολλά βιβλία στα 4, γερό μυαλό στα 18 δημοσίευση 16/10/2012)

4. Φαντασία και Σκέψη

...Του καλλιεργεί τη σκέψη, την κρίση και τη φαντασία. Το παιδί εκτονώνεται και ικανοποιείται συναισθηματικά ζώντας έμμεσα τα βιώματα των ηρώων, κάτι που είναι πολύ σημαντικό γι’ αυτό. Ας μην ξεχνάμε ότι σήμερα τα παιδιά μεγαλώνουν σ’ ένα απρόσωπο κόσμο, απάνθρωπο και μηχανοποιημένο, με αποτέλεσμα να μην τα συγκινεί τίποτα και τίποτα να μην τους προκαλεί το θαυμασμό που εμπνέει τον άνθρωπο για εξερεύνηση και δημιουργική προσπάθεια. Το παιδί έχει γίνει ένας μικρός πολύξερος που ξέρει όλες τις μάρκες των αυτοκινήτων, αλλά δεν μπορεί να ξεχωρίσει μια μυγδαλιά από μια ροδιά. Δεν παύει, όμως, να έχει έναν πλούσιο συναισθηματικό κόσμο και έχει ανάγκη να ζήσει τις συγκινήσεις που τους προκαλεί η περιπέτεια, η εξερεύνηση, το άγνωστο, κι αυτό το ζει μέσω των ηρώων των βιβλίων. Χαίρεται, αγωνιά και ικανοποιείται με τις εμπειρίες τους. Παρόλο που ζει σ’ ένα κόσμο βίας ικανοποιείται να βλέπει το δίκαιο και το καλό να θριαμβεύουν, γιατί το παιδί έχει ανεπτυγμένο το αίσθημα του δικαίου. (Μπέτυ Καβάκα, Jesuslovesyou.gr )

5. Χαλάρωση

Το άγχος αποτελεί ένα παράγοντα κινδύνου που προδιαθέτει σε διάφορες επικίνδυνες καταστάσεις, όπως οι καρδιακές παθήσεις. Το διάβασμα όμως μας δίνει την ευκαιρία να ηρεμήσουμε και να περιορίσουμε το άγχος. Ειδικά η ανάγνωση βιβλίων φαντασίας πριν τον ύπνο, σύμφωνα με τους ειδικούς, αποτελεί μια δραστηριότητα που μας χαλαρώνει και μας βοηθάει να αντιμετωπίσουμε ό,τι μας στρεσάρει. Η μέθοδος αυτή μάλιστα θεωρείται πολύ αποτελεσματική στην αντιμετώπιση του άγχους. (Pathfinder, Διάβασμα: Τα 5 μεγαλύτερα οφέλη για την υγεία μαςδημοσίευση 31/12/2012) “Η μελέτη μας έδειξε πως έπειτα από 6 λεπτά διάβασμα, τα επίπεδα στρες στον οργανισμό των εθελοντών μειώθηκαν κατά 68%”, εξήγησε ο νευροψυχολόγος δρ Ντέιβιντ Λιούις. «Αντίστοιχα, με την μουσική μειώθηκαν κατά 61%, με έναν καφέ κατά 54%, με μία βόλτα κατά 42% και με ένα βιντεοπαιχνίδι κατά 21%. Το να “χάνεται” κανείς σε ένα αγαπημένο του βιβλίο, αναδείχτηκε το καλύτερο μέσον χαλάρωσης” (Μελέτη τουΠανεπιστημίου του Σάσεξ)

6. Λύσεις στα προβλήματα/ Πάρτι στον εγκέφαλο

Το παιδικό βιβλίο αποτελεί παράθυρο στη φαντασία αλλά και τη σκέψη του παιδιού. Ο συνδυασμός της εικονογράφησης με το κείμενο προσφέρει διπλή αισθητική απόλαυση: στα μάτια και στ' αυτιά. Η δύναμη που έχουν οι εικόνες και οι λέξεις επιτρέπουν στο παιδί να ταξιδέψει στο χώρο της φαντασίας, να ονειρευτεί, να σκεφτεί μεγάλα ζητήματα τα οποία μια παιδική ιστορία μπορεί να προσεγγίσει με απλό τρόπο, συγκαλυμμένα στη ροή του παραμυθιού και ίσως να βρει λύσεις σε θέματα που το απασχολούν. Το παιδί μαθαίνει τη δύναμη των λέξεων και της έκφρασης ως επικοινωνία με τον εαυτό και τους άλλους. Το παιδικό βιβλίο του επιτρέπει να βάλει τον εαυτό του στη θέση του ήρωα, να ταυτιστεί μαζί του ή να τον απορρίψει, να πλάσει με το νου του εικόνες και σκηνές, να φανταστεί πιθανά σενάρια, να εξερευνήσει διάφορες εκδοχές του ίδιου θέματος, και να περάσει όμορφα μέσα στις σελίδες ενός βιβλίου. (Δρ. Λίζα Βάρβογλη, Διάβασμα και παιδική ψυχή, Parakato.gr)  

Σκύψε πάνω από τους αναγνώστες. Παρατήρησε το πρόσωπό τους καθώς διαβάζουν, όλοι μαζί, επί χίλια εκατομμύρια ώρες καθημερινά. Νιώσε πώς κρατούν την ανάσα τους, δες τα μάτια τους πώς κοιτούν επίμονα τη σελίδα, άκου μέσα στον εγκέφαλό τους το πάρτι που γίνεται. Θέλεις να πάρεις κι εσύ μέρος σε αυτό; (Σάκης Σερέφας, Γράμμα σ' ένα παιδί, Φιλαναγνωσία, ΕΚΕΒΙ)

7. Προβλήματα προς λύση / Συντροφιά τις κρύες νύχτες του χειμώνα

Είναι μέσο ψυχαγωγίας και γενικά εμφανίζεται ως ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου. Μας συντροφεύει τις ώρες της πλήξης και της μοναξιάς, ενώ ταυτόχρονα μας ψυχαγωγεί. (...) Ακόμα το βιβλίο είναι ένας φίλος που μένει γιατί, όπως έχει γραφεί: «είναι ένας συμπεριπατητής χωρίς απαιτήσεις, ένας φίλος που τον επικαλείσαι σε κάθε στιγμή και τον εγκαταλείπεις όταν θέλεις».

Γενικά ένα βιβλίο δε ζητά τίποτε από εμάς, ενώ περιμένει υπομονετικά σε ένα σκονισμένο ράφι για να μας δώσει τις πληροφορίες του, να μας βγάλει από αδιέξοδα και να μας ταξιδέψει σε κόσμους μαγικούς. (Τι προσφέρει το βιβλίο στον άνθρωπο, 3ο γυμνάσιο Πετρούπολης)

8. Καλύτερη σιλουέτα...

Είναι δυνατόν το διάβασμα να βοηθά τα παιδιά και τους εφήβους να χάσουν βάρος; Κι όμως, είναι! Οι ειδικοί από το Νοσοκομείο Παίδων του Duke διαπίστωσαν ότι η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων μπορεί να βοηθήσει τα παχύσαρκα παιδιά να αδυνατίσουν. Οι επιστήμονες έδωσαν σε παχύσαρκα κορίτσια ηλικίας 9 με 13 ετών -που ακολουθούσαν ήδη κάποιο πρόγραμμα αδυνατίσματος- να διαβάσουν μία νουβέλα με τίτλο «Lake Rescue», που στα ελληνικά σημαίνει «η διάσωση στη λίμνη». Η νουβέλα επελέγη προσεκτικά από παιδίατρους για αυτόν το σκοπό ειδικά. Ηρωίδα του βιβλίου ήταν ένα παχύσαρκο κορίτσι με πολύ δυνατή προσωπικότητα. Μετά το διάβασμα του βιβλίου, τα κορίτσια υιοθέτησαν έναν υγιεινό τρόπο ζωής και κατάφεραν μετά από 6 μήνες να χάσουν βάρος και να μειώσουν το Δείκτη Μάζας Σώματος (Μάνος Σιγανός, Καλύτερη υγεία; Γυρίστε σελίδα!, vita.gr)

9. Ποιότητα αισθήσεων - Ποιότητα ζωής

Το διάβασμα βελτιώνει την όραση και την ακοή. Πρόσφατη έρευνα του νευροεπιστήμονα δρ Στάνισλαβ Ντεχάνε, καθηγητή Πειραματικής Νοητικής Ψυχολογίας στο College de France και διευθυντή της Μονάδας Νοητικής Νευροαπεικόνισης του Εθνικού Ιδρύματος Ιατρικής Έρευνας (INSERM) της Γαλλίας, έδειξε ότι το διάβασμα μπορεί να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται ο εγκέφαλος τις οπτικές πληροφορίες, αλλά και την ακουστική ικανότητά μας. Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Science», έδειξε ακόμη πως τα οφέλη αυτά δεν αποκομίζουν μόνο όσοι μαθαίνουν να διαβάζουν από παιδιά, αλλά και όσοι μαθαίνουν ανάγνωση μετά την ενηλικίωσή τους. (Δείτε πώς το διάβασμα προστατεύει την υγεία μας, iatropedia.gr)

10. Συναισθηματική καλλιέργεια και πνεύμα

Η ανάγνωση καλλιεργεί τη "συναισθηματική αγωγή", ανοίγει απεριόριστα πεδία στοχασμού και κριτικού προβληματισμού, οδηγεί τον αναγνώστη στο να διαμορφώνει στάσεις ζωής και ν' αναζητεί απαντήσεις σε ερωτήματα καθολικής σημασίας.  Η ανάγνωση της λογοτεχνίας υποκινείται διαρκώς από την απόλαυση. Είναι μια ανάγκη, στο μέτρο που η απόλαυσή της την καθιστά ανάγκη. Ποτέ δεν αποτελεί καθήκον, φυσική ή ηθική υποχρέωση. Κατ' αυτόν τον τρόπο, σηματοδοτεί το χώρο της ιδιωτικής ζωής αλλά και την ελεύθερη βούληση του ατόμου. Ο αναγνώστης που απολαμβάνει τη λογοτεχνία (που διαβάζει επειδή απολαμβάνει) δεν παύει να την αναζητά και να τη θεωρεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής του ζωής. (...) Τις στιγμές της ανάγνωσης ο χρόνος διαστέλλεται και εμπλουτίζεται με εμπειρίες που διευρύνουν τα όρια της ατομικής ζωής. Ελεύθερες από το ρευστό και το εφήμερο, οι στιγμές της ανάγνωσης μας οδηγούν σε αποκαλύψεις και συγκινήσεις μέσα από τις οποίες ακούμε τον ψίθυρο του αιώνιου.  (Τζ. Καλογήρου, Τέρψεις και Ημέρες Ανάγνωσης, ΙΜΠ, 1999)

11. Γνώσεις, Μνήμη, Δημιουργικότητα...

Το διάβασμα είναι μια από τις αποδοτικότερες πνευματικά ασχολίες για τον άνθρωπο. Με το διάβασμα διευρύνει κανείς τους πνευματικούς του ορίζοντες. (Παναγιώτα Αποστολοπούλου, Πώς μας βελτιώνει το διάβασμα, Flow Magazine, δημοσίευση 25/02/2012) Ποιος άλλωστε μπορεί να αμφισβητήσει το ότι συλλέγοντας την αποθηκευμένη γνώση ή βιώνοντας τα συναισθήματα που περιέχει ένα λογοτεχνικό βιβλίο, δεν ενισχύουμε τη μνήμη αλλά και τη δημιουργικότητά μας; Έχοντας διαβάσει τις περιπέτειες άλλων, δε θέλουμε μήπως  να ζήσουμε και τις δικές μας περιπέτειες; Να χτίσουμε τους δικούς μας κόσμους; Να γράψουμε τις δικές μας ιστορίες;

12. Αυτογνωσία 

Επειδή το διάβασμα δεν είναι παρά ένα πέρασμα μέσα από τις σκέψεις, τα αισθήματα, τον κόσμο του κειμένου, για να φθάσει κανείς στον εαυτό του. Διαβαίνει ο αναγνώστης, όταν διαβάζει, προς τον εσωτερικό του κόσμο που αναγνωρίζει και συναντά στις σελίδες του βιβλίου. Αυτό το πέρασμα στον εαυτό μας μέσα από τη μυθοπλασία το πετυχαίνει ο αναγνώστης πληρέστερα, αν ασχοληθεί με όλες τις παραμέτρους της ανάγνωσης. (Άντα Κατσίκη - Γκίβαλου, Λογοτεχνία και Εκπαίδευση, ΕΚΕΒΙ)

13. Εμπειρίες, τροφή για το Μυαλό 

Σκέφτομαι λοιπόν πως η λέξη «βιβλιοφάγος» φανερώνει πολλά: Τρώει κανείς όταν πεινάει. Όταν «τρώει» βιβλία, σημαίνει πως θέλει να χορτάσει το πνεύμα του. Οι δυο αυτές πείνες, η σωματική και η πνευματική, βρίσκω πως μοιάζουν αρκετά. Όταν αρρωσταίνουμε ή είμαστε λυπημένοι, μπορεί να μην έχουμε όρεξη να φάμε. Τούτη η ανορεξιά είναι παροδική. Μόλις περάσει αυτό που την προκαλεί, η όρεξη επανέρχεται. Ή μπορεί να μη θέλουμε να φάμε γιατί δε μας αρέσει το φαγητό. Κάποιο άλλο όμως που το προτιμάμε το τρώμε με ευχαρίστηση. Έτσι συμβαίνει και με την τροφή του μυαλού. Είναι φορές που νιώθουμε κουρασμένοι και δεν έχουμε όρεξη να διαβάσουμε. Ή είμαστε υποχρεωμένοι να διαβάσουμε κάτι που δε μας ενδιαφέρει πολύ. Μόλις όμως η κόπωση περάσει ή βρούμε κάποιο βιβλίο που μας αρέσει, αρχίζουμε το διάβασμα.

Ας δούμε τώρα μια διαφορά ανάμεσα στις δύο πείνες: Όταν γεμίσει το στομάχι μας, δεν πεινάμε πια. Το πνεύμα μας όμως είναι αχόρταγο! Όσο του δίνουμε τροφή, τόσο περισσότερο πεινάει, τόσο περισσότερα βιβλία θέλει.

Και δεν έχει άδικο! Τα βιβλία μάς μαθαίνουν χίλια πράγματα για τον κόσμο, τους άλλους, τον ίδιο μας τον εαυτό. Συχνά μας φανερώνουν ότι και οι άλλοι νιώθουν όπως εμείς, έχουν τις ίδιες χαρές ή τις ίδιες στενοχώριες, αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα, αλλά καταφέρνουν τελικά να τα ξεπεράσουν. Κι αυτό μας δίνει κουράγιο. Άλλοτε πάλι μας δείχνουν ότι υπάρχουν ή υπήρξαν άνθρωποι εντελώς διαφορετικοί από μας. Μαθαίνουμε τα αισθήματα και τις σκέψεις τους, σ’ όποιο τόπο κι αν βρίσκονται, όποια εποχή και αν έζησαν. Ταυτιζόμαστε μαζί τους. Κι αυτό μας συναρπάζει, μας δίνει την αίσθηση ότι ζούμε πολλές ζωές, πλουτίζει τις εμπειρίες μας. (Λότη Πέτροβιτς - Ανδρουτσοπούλου, Γράμμα σ' ένα παιδί, Φιλαναγνωσία, ΕΚΕΒΙ)

14. Πρόληψη της άνοιας 

Σύμφωνα με τους ειδικούς το διάβασμα μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου του Αλτσχάιμερ. Με το ουσιαστικό και προσεκτικό διάβασμα ενός εντύπου ή βιβλίου, βελτιώνεται αμέσως η ποιότητα του εγκεφαλικού ιστού. Κατά την ανάγνωση, ο εγκέφαλος τονώνεται και διεγείρεται. Η διέγερση αυτή που προκαλείται στον εγκέφαλό μας από τη μελέτη, αν συμβαίνει τακτικά, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη εγκεφαλικών διαταραχών συμπεριλαμβανομένης της νόσου του Αλτσχάιμερ.(yahoo news)

15. Καταπολέμηση της αϋπνίας...

Επιπλέον, το διάβασμα μας βοηθάει να αντιμετωπίσουμε την αϋπνία και να υιοθετήσουμε υγιείς συνήθειες ύπνου. Αν έχετε συνηθίσει να διαβάζετε βιβλία πριν κοιμηθείτε, τότε η συνήθεια αυτή συμβάλλει στη ρύθμιση του βιολογικού ρολογιού του σώματος σας και στέλνει το σήμα στον εγκέφαλο ότι ήρθε η ώρα να κοιμηθεί. Το διάβασμα λοιπόν μπορεί να σας βοηθήσει με αυτόν τον τρόπο να κοιμηθείτε ήσυχα και να ξυπνήσετε ανανεωμένοι το πρωί.(yahoo news)

16. Ενσυναίσθηση και διάβασμα της σκέψης των άλλων!
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα δύο σπουδαστών της Σχολής Κοινωνικών Ερευνών της Νέας Υόρκης, το διάβασμα λογοτεχνικών μυθιστορημάτων μας βοηθάει να προσδιορίσουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα τους άλλους ανθρώπους. Ενεργοποιεί με μοναδικό τρόπο τις ψυχολογικές διαδικασίες, με τις οποίες μπαίνουμε στη θέση των ηρώων και βιώνουμε τις υποκειμενικές τους θεάσεις. Σύμφωνα με τους Kidd και Castano, αυτό μας επιτρέπει να καταλάβουμε ευκολότερα τους αντίστοιχα περίπλοκους χαρακτήρες των ανθρώπων που συναντάμε στην πραγματική ζωή! Άλλη έρευνα από τον Καναδά, έδειξε ότι οι φίλοι της ρομαντικής λογοτεχνίας "διαβάζουν" με μεγαλύτερη ευχέρεια τα συναισθήματα στα πρόσωπα των άλλων, με βάση τους μορφασμούς και τις εκφράσεις τους (υψηλότερη συναισθηματική νοημοσύνη). Το διάβασμα λοιπόν κάθε συγκεκριμένου είδους λογοτεχνίας, ίσως μας βοηθάει να βελτιώσουμε τις διαφορετικές κάθε φορά δεξιότητες που σχετίζονται με αυτό.

. 

Β. Τι Διαβάζουμε;  ...ό,τι μας αρέσει!

Όταν είναι παιδί o άνθρωπος, είναι ανάγκη να τον διδάσκουμε έργα καλά, έλεγε ο Φωκυλίδης. Παΐδ' έτ' έόντα χρεών δή καλά διδασκέμεν έργα, για την ακρίβεια. Ποια βιβλία είναι όμως τα "καλά"; Δεν γίνεται να αφήσουμε το παιδί να διαλέξει όποιο βιβλίο θέλει; Και, "τι θα πάθει αν διαβάσει ένα βιβλίο για μεγάλους; Μήπως δεν βλέπει τόση βία στην τηλεόραση;" Και "εμένα όταν ήμουν μικρός, αυτό θυμάμαι ότι μου άρεσε. Τώρα αυτουνού γιατί δεν του αρέσει; Πάει, χαλάσανε τα παιδιά σήμερα."

Καταρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν είναι όλα τα βιβλία κατάλληλα. 

Το παιδικό βιβλίο, ως έργο τέχνης αλλά και μέσο αγωγής που απευθύνεται σε μια πραγματικά ευαίσθητη ομάδα ανθρώπων, πρέπει να ικανοποιεί αισθητικές, γλωσσικές και ηθικές σταθερές. Πιο συγκεκριμένα πρέπει να είναι...

αισθητικά: ενδιαφέρον, διασκεδαστικό, όμορφο, με ωραία εικονογράφηση...

γλωσσικά: σαφές, απλό, κατανοητό, λογοτεχνικά πλούσιο αλλά όχι εξεζητημένο...

ηθικά: σωστό, ωφέλιμο, χωρίς συμπεριφορές που δεν θέλουμε το παιδί να αντιγράψει, και με ελπιδοφόρα έκβαση (όχι απαραίτητα happy end)...

Τα δύο πρώτα κριτήρια είναι νομίζω σαφή. Για όσους δεν κατανοούν το τελευταίο, το παιδαγωγικό βιβλίο ως μέσο αγωγής, δεν μπορεί εξ ορισμού να είναι αντιπαιδαγωγικό. Δεν μπορεί, δηλαδή, να προβάλλει σκηνές βίας και σαδισμού, σκηνές αντικοινωνικής διαβίωσης ή σκηνές που να προωθούν τη χρήση ναρκωτικών ή να διεγείρουν νοσηρά τη φαντασία των παιδιών (Μιχ. Ι. Μαραθεύτης, Δοκίμια για την Παιδική Λογοτεχνία, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφέλιμων βιβλίων, Αθήνα 1990, σελ. 21). 

Για όσους ακόμα δεν το κατάλαβαν, στα παιδικά βιβλία που θεωρούνται κατάλληλα, ακόμα κι όταν η επικράτηση του καλού δεν είναι απόλυτη (...) η ελπίδα παραμένει. Ενώ η τραγική όψη της ζωής δεν αποκρύβεται (...) τελικά βρίσκεται διέξοδος, διαφαίνεται κάποια λύση, τονώνεται η πίστη στις αξίες της ζωής (Λότη Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου,Όπως και στ' αηδόνια... Για την Παιδική Λογοτεχνία χωρίς ψευδαισθήσεις, Πατάκης, Αθήνα 1995, σελ. 18).

Στα "ακατάλληλα" τοποθετούμε λοιπόν όσα βιβλία δεν ικανοποιούν τις σταθερές αυτές. Υπάρχουν βέβαια φωνές που υποστηρίζουν ότι δεν χρειάζεται να γινόμαστε υπερβολικοί, σε βαθμό που να διαμορφώνουμε απόλυτα τα αναγνώσματα των παιδιών σύμφωνα με τα δικά μας, «μεγαλίστικα», κριτήρια. Όπως ο Perry Nodelman αναφέρει (P. Nodelman, The Pleasures of Children's Literature, Boston, Allyn and Bacon 2003) πρέπει να αυξήσουμε την εμπειρία των παιδιών δίχως αυστηρές προδιαγραφές στα κείμενα που μπορεί να έχουν ενδιαφέρον γι' αυτά.

Κατά δεύτερον, δεν υπάρχει ένα βιβλίο ιδανικό για όλους 

Αφού απορρίψουμε όσα έργα σύμφωνα με τα παραπάνω είναι ακατάλληλα, οφείλουμε να προτείνουμε στα παιδιά μια μεγάλη ποικιλία βιβλίων και να αφήσουμε τα ίδια να επιλέξουν αυτό που τα ελκύει περισσότερο. Gustibus et coloribus colokythopittum (ή κάτι τέτοιο), που λένε και στο χωριό μου.

Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ποιο βιβλίο ταιριάζει ή αρέσει σε κάθε παιδί, αφού κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Δεν γίνεται καν να ορίσουμε με απόλυτη βεβαιότητα ποιο βιβλίο αρμόζει σε κάθε ηλικία, καθώς κάθε παιδί έχει δικούς του ρυθμούς εξέλιξης, διαφορετική νοητική και συναισθηματική ωρίμανση και μεγαλώνει σε διαφορετικό περιβάλλον με διαφορετικά ερεθίσματα.

Ο διαχωρισμός των βιβλίων κατά τάξη, όπως εφαρμόζεται στο ιστολόγιο αυτό, έχει γίνει στο πνεύμα της ταξινόμησης και με κριτήρια όπως το θέμα του έργου, η έκταση του κειμένου, η σύνταξή του, η συνθετότητα της έκφρασης, τα βοηθητικά στοιχεία, τα συνήθη γνωστικά ενδιαφέροντα των παιδιών σε κάθε ηλικία, κ.ά. Τίποτα όμως δεν εμποδίζει έναν μαθητή της Δ' να προσπαθήσει να διαβάσει ένα κείμενο που εκφράζει εφηβικούς προβληματισμούς, ή να καταδυθεί σ' ένα βιβλίο με εικόνες και ελάχιστο κείμενο, που συνήθως διαβάζουν οι μικρές τάξεις. 

Κανείς δεν ξέρει εκ των προτέρων ποιο βιβλίο μπορεί να επιτρέψει στο κάθε συγκεκριμένο παιδί να πραγματοποιήσει μια "αποφασιστική συνάντηση" - πριν απ' αυτή τη συνάντηση, ούτε το ίδιο το παιδί είναι σε θέση να μας το πει. (...) Το βασικό είναι να συναντήσουν το βιβλίο που θα τους επιτρέψει να "εμπλακούν", να ανακαλύψουν ότι το διάβασμα μπορεί να είναι απόλαυση. Στη συνέχεια, θα μας δοθεί οπωσδήποτε η ευκαιρία να τα βοηθήσουμε να ανακαλύψουν και άλλα βιβλία, βιβλία πιο απαιτητικά, ή που τους φαίνονται πιο δύσκολα (Κριστιάν Ποσλανιέκ, Να δώσουμε στα παιδιά την όρεξη για διάβασμα, Καστανιώτης, 1991).

.

 Γ. Πλησιάζοντας τα Βιβλία 
Διδακτικές Πρακτικές, Δράσεις Φιλαναγνωσίας και Αναγνωστικές Εμψυχώσεις

Καλώς ή κακώς, το να αγαπήσουν τα παιδιά το διάβασμα, γίνεται κυρίως μέσα από το ίδιο το διάβασμα. Και σε αυτό θα φτάσουν επειδή θα το θελήσουν τα ίδια τα παιδιά, όταν το θελήσουν, χωρίς πίεση, διαταγές ή εξαναγκασμούς, χωρίς να περιμένουν κάποιο αντάλλαγμα ή κάποια ωφέλεια. Αν είναι αρκετά τυχερά ή επίμονα, ένα από τα βιβλία με τα οποία θα έρθουν σε επαφή, θα γίνει ο ξεναγός τους στον κόσμο της αναγνωστικής απόλαυσης.

Μέχρι όμως να φτάσει η ευλογημένη εκείνη ώρα της συνάντησης με το κρίσιμο βιβλίο, υπάρχουν κάποιες δραστηριότητες σχεδιασμένες να φέρνουν παιδιά και βιβλία πιο κοντά. Αν με παιγνιώδη και ευχάριστο τρόπο προκαλέσουμε την περιέργεια και το ενδιαφέρον των μαθητών να "γευτούν" μερικές σελίδες, διευκολύνουμε τη γνωριμία τους με τον κόσμο των βιβλίων και ίσως θέτουμε βάσεις για την εξέλιξή τους σε τακτικούς αναγνώστες. Τίποτα ωστόσο δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο - γιατί κανείς δεν μπορεί να προδικάσει τι θα συμβεί, μόλις ένα εξώφυλλο ανοίξει μπροστά σ' ένα παιδικό πρόσωπο.

Σύμφωνα με έρευνα σε σχολεία της Νέας Ζηλανδίας (NZ Ministry of Education. (2006). Effective literacy practice in Years 5 to 8. Wellington: Learning Media), στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας στα οποία ο μέσος όρος παρουσίαζε υψηλότερα σκορ αλφαβητισμού, οι δάσκαλοι:

- ήταν οι ίδιοι ενθουσιώδεις αναγνώστες
- διάβαζαν μεγαλόφωνα καθημερινά
- αφιέρωναν περισσότερες ώρες στο διάβασμα
- διαμόρφωναν στις αίθουσές τους ελκυστικό αναγνωστικό περιβάλλον
- πρόσφεραν ποικιλία αναγνωσμάτων
- επιδίωκαν οι μαθητές τους να αναπτύξουν ένα διαρκές ενδιαφέρον για την ανάγνωση
- βασική φόρμουλα: ενδιαφέρον οδηγεί σε προσπάθεια που καταλήγει σε ικανοποίηση / καλύτερα αποτελέσματα

Σε ό,τι αφορά στους εφήβους, ο δάσκαλος Chris Crowe (Young Adult Literature: Rescuing Reluctant Readers, The English Journal vol.88, No.5, Μάιος 1999 σσ.113-116) συμβουλεύει σε άρθρο του:
- Να τους δείξουμε ότι το διάβασμα είναι διασκεδαστικό όσο και το να βλέπουν τηλεόραση, να πηγαίνουν για ψώνια ή βόλτες με τις παρέες τους
- Να τους θυμίσουμε τις χαρές του διαβάσματος
- Να τους καθοδηγούμε προς επιλεγμένα, καλά εφηβικά βιβλία
- Να τους βοηθάμε να συνδέονται με τα αναγνώσματά τους, να τους υποδεικνύουμε έργα που συνδέονται με αυτά που έχουν μόλις διαβάσει, ή αν έχουν βαλτώσει σε ένα είδος να τους σπρώχνουμε προς κάτι καινούριο
- Να διαβάζουμε οι ίδιοι και να συζητάμε για τα αναγνώσματά μας
- Να διαβάζουμε από τα βιβλία που διαβάζουν και εκείνοι
- Να διαβάζουμε μεγαλόφωνα και να τους δίνουμε χρόνο ανάγνωσης στην τάξη

Προτού ξεκινήσουμε με τις δραστηριότητες, ας θυμόμαστε ότι: 
- μια πολιτισμένη ατμόσφαιρα χαλαρότητας και ελευθερίας έκφρασης βοηθάει κάθε δραστηριότητα
- ένας σωστά διαμορφωμένος χώρος βιβλιοθήκης προβάλλει αναγνώσματα πολλών ειδών (λογοτεχνικά, γνώσεων, κόμικς, περιοδικά) με τον ελκυστικότερο δυνατό τρόπο
- περισσότερο απ' όλα φαίνεται να εξυπηρετεί τους στόχους μας το ελεύθερο εθελοντικό διάβασμα, στο οποίο ισχύουν τα κατά Πενάκ δικαιώματα του αναγνώστη
- καλό είναι να έχουμε προετοιμάσει το υλικό μας, βιβλία ενδιαφέροντα και εύκολα αναγνώσιμα, δηλ. με υψηλό ποσοστό γνωστών λέξεων, ώστε το κείμενο να προκαλεί ευχαρίστηση
- όσο περισσότερο τους εκθέτουμε σε βιβλία, όσο περισσότερο χρόνο αφιερώνουμε καθημερινά στην ανάγνωση, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να αρχίσουν οι μαθητές μας να διαβάζουν / και λίγα λεπτά ωστόσο, αν αφιερώνονται τακτικά και αρκετές φορές τη μέρα, συναθροίζονται σε πολλές ώρες ανάγνωσης το χρόνο.

Ζέσταμα

Μπορούμε να ξεκινήσουμε την επαφή με το αντικείμενο, μέσα από μια όμορφη κουβέντα για βιβλίαπου έχουμε διαβάσει στο παρελθόν... βιβλία που μας συγκίνησαν, μας συγκλόνισαν, άλλα με τα οποία γελάσαμε ή λυπηθήκαμε και κάποια που θα προτείναμε στους συμμαθητές μας με κλειστά τα μάτια.

Με πιο ώριμα παιδιά, μπορούμε να ξεκινήσουμε μια συζήτηση για το θέμα που αφορά ένα συγκεκριμένο βιβλίο που έχουμε μπροστά μας ή το δίλημμα που επεξεργάζεται...τι πιστεύουμε εμείς για το ζήτημα; τι απαντήσεις άραγε δίνει ο συγγραφέας; Αν δεν έχετε κάτι στο μυαλό σας, τέτοια θέματα θα συναντήσετε σε κάθε ανάρτηση, στην ενότητα Προβληματισμοί για συζήτηση.

Ενδιαφέρον θα είχε επίσης, πριν μπούμε για τα καλά στον χορό, να επιχειρήσουμε να διεξάγουμε μιακυκλική βηματο-έρευνα. Τοποθετούμε τους μαθητές όρθιους σε κύκλο και τους εξηγούμε ότι για κάθε πρόταση που ακούνε, θα πρέπει:
-να μη μετακινηθούν αν διαφωνούν,
-να προχωρήσουν ένα βήμα προς το κέντρο αν συμφωνούν λίγο,
-να προχωρήσουν περισσότερο αν συμφωνούν περισσότερο
-να φτάσουν ως το κέντρο του κύκλου, αν συμφωνούν απόλυτα.

Έτσι μπορούν να εξωτερικεύσουν την άποψή τους ακόμα και μαθητές που δυσκολεύονται να εκφραστούν. Οι ερωτήσεις μας πρέπει βέβαια να είναι έτοιμες από πριν, κατάλληλες για απάντηση με τον συγκεκριμένο τρόπο και σε λογική σειρά ώστε να μας δώσουν μια εικόνα για τη σχέση των παιδιών με το διάβασμα.

π.χ. Μου αρέσει να διαβάζω/ Διαβάζω ένα-δύο βιβλία τον μήνα

Μου αρέσουν πιο πολύ τα αστυνομικά / ρομαντικά / ιστορικά / περιπετειώδη βιβλία

Μου αρέσει να διαβάζω στο κρεβάτι / στον καναπέ / στο τραπέζι / στο πάρκο / στο μπάνιο

Διαβάζω τα Σαββατοκύριακα/ τις καθημερινές / το Καλοκαίρι, κλπ.

Πρώτη επαφή (με το θηρίο)

1. Βιβλιοσλάλομ: 

υπό τον ήχο απαλής ή λιγότερο απαλής (προσωπικά χρησιμοποιώ ορχηστρική -soundtracks) μουσικής, αφήνουμε τα παιδιά να κυκλοφορήσουν για περίπου 3 λεπτά σε διαδρόμους που σχηματίζονται ανάμεσα σε 10-15 βιβλία απλωμένα στο πάτωμα. Τα καλούμε να παρατηρήσουν τα εξώφυλλα και τους τίτλους, ενώ αν θέλουν μπορούν και να ξεφυλλίσουν τα βιβλία, χωρίς όμως να σταθούν όλη την ώρα μόνο σε ένα. Στη συνέχεια μοιράζουμε στους μαθητές από ένα χρωματιστό χαρτάκι και τα καλούμε να το αφήσουν πάνω στο βιβλίο που τα τράβηξε περισσότερο και που θα ήθελαν να διαβάσουν. Τέλος, αφού οι μαθητές "ψηφίσουν" μετράμε τα χαρτάκια στα βιβλία και ανακοινώνουμε ποιο είναι το πιο δημοφιλές από αυτά. Η εμπειρία λέει ότι το βιβλίο που κερδίζει, αποκτά πολλούς θαυμαστές που σπεύδουν να του ρίξουν μια ματιά ή να το δανειστούν.

2. Παρουσιάσεις βιβλίων σε μορφή book slam (ταχυ-παρουσίαση)

που διαρκούν το πολύ 3 λεπτά ανά βιβλίο και πρέπει να είναι όσο πιο ορεκτικές γίνεται!

Η παρουσίαση μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους:
ανάγνωση ενός αυτούσιου αποσπάσματος, πραγματικά λαχταριστού
μικρή περίληψη της υπόθεσης, αφήνοντας το τέλος κρυφό
διατύπωση ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής (συνήθως για βιβλία γνώσεων). Υποσχόμαστε στα παιδιά ότι αν διαβάσουν το βιβλίο θα είναι σε θέση να τις απαντήσουν
κουτί με αντικείμενα σχετικά με την πλοκή του βιβλίου. Τα παιδιά βλέποντας τα αντικείμενα και τις εικόνες προσπαθούν να ανασυνθέσουν την ιστορία. Λίγο πριν τελειώσει το 3λεπτο, τους αποκαλύπτουμε σε γενικές γραμμές την πλοκή. Ή και όχι.



Κουτί παρουσίασης για το Κίκο, η κότα που έμαθε να πετάει

3. Αφήγηση ενός μικρού αποσπάσματος του βιβλίου, την ώρα που έχουμε μπροστά μας 3 εξώφυλλα. "μπορείτε να βρείτε ποιο εξώφυλλο ταιριάζει στο απόσπασμα που διάβασα;"

4. Κρύβουμε το κείμενο και κοιτάζοντας τις εικόνες του βιβλίου, το εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο, δημιουργούμε μια δική μας ιστορία. Ποιά να είναι άραγε η πραγματική ιστορία που κρύβεται πίσω από τις εικόνες αυτές;

5. Παίζουμε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι που αφορά ένα βιβλίο (και που έχει δημιουργηθεί μέσω δραστηριοτήτων βλ. επόμενη ενότητα - Δ). Οι μαθητές πρέπει να ανατρέξουν στις σελίδες του βιβλίου για να δώσουν απαντήσεις στις ερωτήσεις του παιχνιδιού, ενώ ταυτόχρονα γνωρίζουν τους χαρακτήρες και βασικά στοιχεία της πλοκής.

6. Παίζουμε κουκλοθέατρο ή παρουσιάζουμε σε άλλες τάξεις (και πάλι σε συνέχεια δραστηριοτήτων από την επόμενη ενότητα - Δ) δραματοποιήσεις βασισμένες σε ένα κείμενο. Στεκόμαστε στο δίλημμα του ήρωα ή σταματάμε σε πιθανά προβλήματα και εξηγούμε ότι η συνέχεια της πραγματικής ιστορίας κρύβεται στο βιβλίο. Τα παιδιά που παρακολουθούν είναι πιθανό να παρακινηθούν να το διαβάσουν αν βρουν το θέαμα ενδιαφέρον.

7. Ζητάμε από μεγάλα παιδιά, που συνήθως δυσκολεύονται στην ανάγνωση, να διαβάσουν κάποια ιστορία σε παιδιά του νηπιαγωγείου ή της πρώτης τάξης. Όταν οι μεγάλοι διαβάζουν σε μικρούς, νιώθουν να μπαίνουν σε θέση ευθύνης και γι' αυτό δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό, προσέχοντας την προφορά, την άρθρωσή τους και τον επιτονισμό. Όσες φορές το δοκιμάσαμε, ωφέλησε σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό και τις δύο πλευρές.

Σταθεροποίηση της συνήθειας 

 
Λειτουργία Βιβλιοθήκης και Ανταλλακτικού Βιβλιοπωλείου: Τα παιδιά πρέπει να μπορούν να επισκέπτονται τη σχολική βιβλιοθήκη σε συγκεκριμένες μέρες και ώρες, ή να ανταλλάσσουν μεταξύ τους βιβλία. Στην τάξη μας τον ρόλο του βιβλιοθηκάριου έχουν συνήθως τέσσερις μαθητές (ένας από κάθε ομάδα) που έχουν ταξινομήσει τα βιβλία (γνώσεων - λογοτεχνικά) και καταγράφουν τις κινήσεις τους σε ημερολόγιο δανεισμού.

Ένταξη φιλαναγνωσίας στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα. Στα μη πιλοτικά σχολεία, αν αποφασίσουμε να αφιερώσουμε σταθερά μια από τις ώρες ευέλικτης ζώνης στη φιλαναγνωσία, δίνουμε στους μαθητές αφορμή να ασχοληθούν σε τακτική βάση με τη βιβλιοθήκη της τάξης ή του σχολείου. Αν συνδυάσουμε το διάβασμα με κολατσιό, η ώρα αυτή βαφτίζεται και "πρωινό στη βιβλιοθήκη", οπότε οι μαθητές σερβίρονται γάλα και μπισκότα καθώς διαβάζουν. Παρ' ότι πολύ συμπαθητική, η δραστηριότητα αυτή καλό είναι να μην εφαρμόζεται κάθε εβδομάδα, επειδή υπάρχει κίνδυνος να συνδεθεί στο μυαλό των μαθητών η ανάγνωση με το φαγητό, κάτι που μπορεί να βλάψει τους ίδιους αλλά και τα βιβλία.

Οργάνωση Έκθεσης Βιβλίου στην αυλή του σχολείου. Με δύο θρανία και μερικές καρέκλες, οι μαθητές της Στ' που αγαπούν το διάβασμα, μπορούν να προσφέρουν μια γωνιά ανάγνωσης στα μικρότερα παιδιά που ψάχνουν ευκαιρίες να κάνουν κάτι διαφορετικό και πιο ήσυχο την ώρα του διαλείμματος. Οι μεγάλοι μαθητές που διαβάζουν στην αυλή, μπορεί να αποτελέσουν ένα σημαντικό πρότυπο, ειδικά για παιδιά που οι γονείς τους δεν διαβάζουν στο σπίτι.

Σχολικός Βιβλιοπόντικας. Έκδοση σχολικής εφημερίδας με κριτική βιβλίων, παρουσιάσεις, περιλήψεις, ταυτότητες και συνεντεύξεις ηρώων, σταυρόλεξα/κρυπτόλεξα ή άλλες σχετικές δραστηριότητες που μπορείτε να βρείτε στην επόμενη παράγραφο. Πρόκειται για πολύπλευρη δραστηριότητα, στην οποία τα παιδιά καλούνται να αναλάβουν ποικίλους ρόλους: ανάλογα με τις δεξιότητες και τις επιθυμίες τους μπορεί να εργαστούν ως συντάκτες, ρεπόρτερς, επιμελητές/διορθωτές, σκιτσογράφους/εικονογράφους, υπεύθυνους διαφήμισης, υπεύθυνους υλικών, τυπογραφείου, οικονομικής διαχείρισης και διακίνησης του περιοδικού.

Η Δίκη του Μήνα: Μια φορά το μήνα, οργανώνουμε στην τάξη τη δίκη ενός βιβλίου, στήνοντας το ανάλογο σκηνικό: Δικαστής, Κατήγορος, Δικηγόρος... και φυσικά ως Μάρτυρες υπεράσπισης ή κατηγορίας μπορούν να συμμετέχουν όλοι όσοι διάβασαν το συγκεκριμένο βιβλίο και έχουν κάτι να δηλώσουν για το αν τους άρεσε ή όχι και γιατί.

D.E.A.R. (Drop Everything And Read) Μετά από συνεννόηση του συλλόγου διδασκόντων, μια φορά την ημέρα, το κουδούνι του σχολείου χτυπάει και όλοι (διευθυντής, δάσκαλοι, μαθητές) παρατούν ό,τι κάνουν και αρχίζουν να διαβάζουν το αγαπημένο τους βιβλίο για λίγα λεπτά. Αν λόγω ασυνεννοησίας (στην Ελλάδα είμαστε) δεν μπορεί να γενικευτεί η δράση, ο εκπαιδευτικός μπορεί να χτυπάει ένα συγκεκριμένο κουδουνάκι μέσα στην τάξη, που θα αναγγέλλει την έναρξη και το τέλος του DEAR.

Συμμετοχή σε διαγωνισμούς φιλαναγνωσίας. Ο εκπαιδευτικός καλό είναι να ενθαρρύνει τους μαθητές να λαμβάνουν μέρος σε τέτοιες εκδηλώσεις, καθώς τα κέρδη μπορεί να είναι πολλαπλά: Σε εμπειρίες, αναγνωστική αυτοπεποίθηση, αυτογνωσία (επίπεδο σε σχέση με άλλους μαθητές) αλλά και υλικό για τη βιβλιοθήκη τους!

Δημιουργία Λέσχης Ανάγνωσης, όπου μαθητές, γονείς και δάσκαλοι, μπορούν να κοινοποιήσουν την προσωπική τους εμπειρία από κάποιο βιβλίο. Οι συναντήσεις επιτρέπουν στα τρία μέρη να γνωριστούν καλύτερα και να έρθουν πιο κοντά, κάτι πολύ σημαντικό για την γενικότερη συνεργασία τους (βλ. ολιστική προσέγγιση). Δίνεται επίσης η ευκαιρία σε εκπαιδευτικούς και γονείς να καταλάβουν καλύτερα ποια παιδικά βιβλία είναι πιο δημοφιλή και γιατί. Και οι μαθητές βέβαια ωφελούνται, καθώς μαθαίνουν να εκφέρουν άποψη στην πράξη αλλά και βελτιώνουν την αυτοεικόνα τους, συμμετέχοντας επί ίσοις όροις σε μια ομάδα ενηλίκων ή συνομηλίκων.

.

Δ. Ανατομία ενός κειμένου (τεμαχισμός και αξιοποίηση)

Το διάβασμα είναι υπόθεση προσωπική. Τα όσα έχει να προσφέρει ένα βιβλίο, τα προσφέρει μόνο στον αναγνώστη του, στον καθένα χωριστά, και μάλιστα την συγκεκριμένη ώρα που αυτός διαβάζει, όπου και όπως εκείνος επιλέξει.

Υπάρχει ωστόσο στο διάβασμα, όπως και σε καθετί, μια διάσταση κοινωνική. Επενδύοντας σ' αυτή, ο εκπαιδευτικός μπορεί να εισάγει το λογοτεχνικό βιβλίο στο μάθημα, χρησιμοποιώντας το ως αφόρμηση για να ασχοληθεί με κάποιο μαθησιακό αντικείμενο, αξιοποιώντας τις πληροφορίες του, επινοώντας σχετικές με το κείμενο δραστηριότητες, κ.ά. Έμμεσα έτσι, η φιλαναγνωσία εξυπηρετείται, καθώς η ένταξη του βιβλίου στη ζωή της τάξης με κάθε αφορμή, μαθαίνει στα παιδιά ότι η ανάγνωση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας (επιστολή ΕΚΕΒΙ προς τους εκπαιδευτικούς). Προσωπικά διαφωνώ λιγάκι.
Οι δραστηριότητες αυτές, παρ' ότι χαριτωμένες και σχετικές με τα βιβλία, δεν πρέπει -κατά τη γνώμη μου πάντα- να συγχέονται με τις παραπάνω (ενότητα Γ) εμψυχώσεις, καθώς σκοπός τουςδεν φαίνεται να είναι το να οδηγήσουν άμεσα στην απόλαυση του διαβάσματος, αλλά να εξυπηρετήσουν κάποια δεξιότητα (όπως αυτή της ανάγνωσης) χρησιμοποιώντας τα κείμενα ως μέσο. Θεωρώ δηλαδή, πως η αξιοποίηση ενός κειμένου στην τάξη δεν είναι προϋπόθεση ικανή για να αγαπήσουν τα παιδιά το διάβασμα... μοιάζει περίπου σαν να τα ταΐζουμε κοτόσουπα, ελπίζοντας πως έτσι θα τους καλλιεργηθεί η αγάπη προς τα πουλερικά.

Ας δούμε ωστόσο μερικούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να αξιοποιηθεί ένα λογοτεχνικό κείμενο (αν μιλάμε για μυθιστόρημα, συνήθως το σπάμε σε κεφάλαια και αναθέτουμε ένα στην κάθε ομάδα)στην τάξη. Ακολουθούν 24 δοκιμασμένες δραστηριότητες - όσα και τα γράμματα της αλφαβήτου:

1.Ανάγνωση: 

Διαβάζουμε μεγαλόφωνα, ψιθυριστά ή δυνατά, με θεατρικότητα και εκφραστικότητα, πειραματιζόμενοι με το ύφος, τον ρυθμό και τον τόνο της φωνής μας. Διαβάζουμε μόνοι ή σε ζευγάρια, σε μικρές ή μεγαλύτερες ομάδες, χορωδιακά, ή κάνοντας σκυταλοδρομία (μία/δύο σειρές κειμένου ή ακόμα και μια λέξη ο καθένας). Διαβάζουμε από τα αριστερά προς τα δεξιά ή και ανάποδα, από πάνω προς τα κάτω, παραλείποντας λέξεις ή σειρές. Μιμούμαστε ή επινοούμε διάφορους χαρακτήρες, αντιγράφοντας την ιδιαίτερη προφορά τους (χροιά, ρωτακισμός, ψευδισμός, αναγραμματισμός) ταιριάζουμε τον τρόπο που διαβάζουμε με συγκεκριμένες ιδιότητες και συνθήκες (υπερευαίσθητοι, αυστηροί, νευριασμένοι, μεθυσμένοι, φοβισμένοι, με κλειστή τη μύτη, ερεθισμένο λαιμό, αγανακτισμένοι), ηλικίες (μικρό παιδί, ηλικιωμένος), επαγγέλματα (αστυνομικός, θεολόγος, λιμενεργάτης), περιοχές (διάλεκτοι της Ελλάδας ή προφορά ανθρώπων με καταγωγή από το εξωτερικό - Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ρωσία, Γερμανία) κ.ά.

Στη φετινή μας τάξη, απολαμβάνουμε περισσότερο τη γαλλική προφορά: Μετατρέπουμε το ρ σε γ, το θ σε σ και τονίζουμε κάθε λέξη στη λήγουσα. Όποιος αναζητά την τελειότητα, μπορεί επίσης να ενώνει μερικές λέξεις (μερικεσλεξίς) σε 5σύλλαβες για να δώσει τον κατάλληλο ρυθμό, αλλάζει την προφορά του υ σε ü, κ.ά.

2.Παντομίμα: 

Μετά την ανάγνωση, ή και παράλληλα με αυτή, ένας ή περισσότεροι μαθητές (όχι πάντως αυτός που διαβάζει), μπορούν να αποδώσουν με παντομίμα σκηνές από το κείμενο. Δεν επιτρέπεται να βγάλουν ήχους ή να μιλήσουν, γίνεται όμως να χρησιμοποιήσουν χειρονομίες και την κατάλληλη κάθε φορά στάση σώματος, για να αποδώσουν με παραστατικότητα τα όσα συμβαίνουν. Σε μορφή σκυταλοδρομίας, κάθε μαθητής που διαβάζει, μπορεί έπειτα να σηκώνεται και να παίρνει θέση στο ανθρώπινο γλυπτό που σχηματίζεται στο κέντρο της αίθουσας. Αν δεν θέλουμε όλη την τάξη στο πόδι, μπορούμε να θέσουμε ανώτατο αριθμό συμμετεχόντων στο γλυπτό τα τρία παιδιά, ώστε για κάθε μαθητή που σηκώνεται, ένας άλλος να κάθεται και να μπορεί να ξαναδιαβάσει.

3.Θεατρική απόδοση: 

Συνδυάζοντας τα παραπάνω, ένας μαθητής αποστηθίζει ένα κομμάτι του κειμένου και προσπαθεί να το αποδώσει θεατρικά. Χρησιμοποιεί τη φωνή του, μορφασμούς, χειρονομίες και στάση σώματος, ώστε η ερμηνεία του να πείσει. Δύο μαθητές μπορούν να ασχοληθούν με κάποιο διάλογο κλπ. Αν η προσπάθεια μοιάζει να τραβάει το ενδιαφέρον των παιδιών, προσθέτοντας λίγη σκηνοθεσία, σκηνογραφία και μουσική, μπορούμε να συνθέσουμε ένα ακόμη πιο ολοκληρωμένο αποτέλεσμα και να το παρουσιάσουμε στον διευθυντή, κάποιους συναδέλφους ή συμμαθητές μας.

4.Δραματοποίηση: 

Μετά τα παραπάνω, το επόμενο βήμα είναι η δραματοποίηση τουκειμένου που έχουμε επιλέξει. Αν έχουμε χωρίσει ομάδες, η κάθε μία μπορεί να αναλάβει ένα μικρότμήμα της ιστορίας. Στη συνέχεια, αν οι ομάδες λειτουργούν σωστά, μπορούν μόνες τους να μοιράσουν ρόλους στα έμψυχα και τα άψυχα που συμμετέχουν στο έργο. Σε αντίθετη περίπτωση, τη διαλογή την κάνει ο εκπαιδευτικός. Αφήνουμε έπειτα ένα μικρό χρονικό διάστημα στα παιδιά να προετοιμαστούν, γυρίζοντας από ομάδα σε ομάδα και λύνοντας απορίες και προβλήματα, εμψυχώνοντας, και παρεμβαίνοντας όπου χρειάζεται. Μόλις οι ομάδες είναι έτοιμες, παρουσιάζουν τη δραματοποίησή τους μπροστά σε όλη την τάξη. Εκτός από ψυχαγωγία, η δραστηριότητα αυτή δίνει στους μαθητές την ευκαιρία να συνεργαστούν και να ενισχύσουν την εκφραστικότητα αλλά και την ενσυναίσθησή τους, μπαίνοντας στη θέση των ηρώων του διηγήματος.

5.Ερωτήσεις κατανόησης / κρίσης - αναδιήγηση: 

ρωτάμε τι έκανε στα παιδιά εντύπωση από την ιστορία, ελέγχοντας την αντίληψη, τη μνήμη και την ικανότητά τους να εκφραστούν σωστά. Τα αφήνουμε να μας αναδιηγηθούν τα κομμάτια που επιθυμούν, και δεν τα διορθώνουμε ακόμα και όταν παρατηρούμε διαφορές σε σχέση με το κείμενο που διαβάσαμε. Αντίθετα, με διερευνητικές ερωτήσεις, ελέγχουμε τη δημιουργικότητά τους στο να καλύπτουν τα κενά που άφησε η μνήμη τους ή ο συγγραφέας.

Επιπλέον οφέλη μπορεί να προκύψουν αν καλέσουμε τους μαθητές να μας αναδιηγηθούν την ιστορία πρωτοπρόσωπα ή από μια άλλη οπτική εκτός αυτής που αναφέρεται στο κείμενο, π.χ. με τα μάτια ενός άλλου ήρωα, ενός προσώπου ή αντικειμένου που θα επιλέξουμε (π.χ. αναδιήγηση υπό την οπτική της παντόφλας του ήρωα ή ενός χαρταετού). Αν προτιμήσουμε η δραστηριότητα να γίνει γραπτά, μπορούμε να δώσουμε τον τίτλο "μια σελίδα από το ημερολόγιο του...." βάζοντας το όνομα του χαρακτήρα από την οπτική του οποίου περιγράφουμε τα γεγονότα.

Μπορούμε επίσης να ρωτήσουμε τι σημαίνουν για τους μαθητές διάφορα περιστατικά που αναφέρονται στο κείμενο και πώς εξηγούν τη συμπεριφορά των ηρώων. Τα καλούμε να μας πουν πώς θα αντιδρούσαν οι ίδιοι σε μια τέτοια περίσταση. Επίσης, τους ζητάμε όσο διηγούνται συγκεκριμένα περιστατικά και περιγράφουν πρόσωπα και τοπία που τους έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση, να αναφέρουν λεπτομέρειες που δεν περιγράφονται στο κείμενο, επιδιώκοντας να κεντρίσουμε τη φαντασία τους αλλά και την συνθετική τους ικανότητα. Ρωτάμε τέλος αν θυμούνται άλλες ιστορίες που μοιάζουν με αυτή που διάβασαν, ή αν τα χαρακτηριστικά των ηρώων τους παραπέμπουν σε χαρακτήρες άλλων κειμένων και ποιων.

Έτοιμα φύλλα εργασίας με διάφορες δραστηριότητες τέτοιου τύπου έχουν ετοιμάσει οι εκδόσειςΠατάκη για 42 βιβλία τους και μπορείτε να τις βρείτε εδώ ή εδώ.

6.Ζωγραφική: 

από το κείμενο που διαβάζουμε, εικονογραφούμε μια σκηνή που μας έκανε εντύπωση, ένα κεφάλαιο του βιβλίου (ειδικά αν μιλάμε για μυθιστόρημα) ή αναδιηγούμαστε με τη μορφή κόμικ τα βασικά σημεία της ιστορίας. Αποδίδουμε ζωγραφικά τους κεντρικούς χαρακτήρες, αντικείμενα που παίζουν ρόλο σημαντικό, τους χώρους όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα, κλπ. Αναρωτιόμαστε πόσο διαφορετική θα ήταν η ιστορία αν άλλαζε το σκηνικό πίσω της. Πώς π.χ. θα μπορούσε να εξελιχθεί η ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας στο πολικό τοπίο; Αν άλλαζαν και τα ρούχα; Δοκιμάζουμε τελικά να αποδώσουμε την ιστορία συνδυάζοντας τα παραπάνω (νέο σκηνικό, διαφορετικά ρούχα, κόμμωση... (π.χ. τα τρία γουρουνάκια στο βυθό με σκάφανδρο) και επιχειρούμε να την αναδιηγηθούμε.

7.Διαφημιστικές Κατασκευές:

 Κατασκευάζουμε διαφημιστικό υλικό για ένα βιβλίο που μας άρεσε: Κάθε ομάδα μπορεί να ετοιμάσει μια διαφορετική αφίσα -για μικρά ή μεγαλύτερα παιδιά, που απευθύνεται σε γονείς ή εκπαιδευτικούς (διαφορές στο ύφος του κειμένου και την εικονογράφηση), για μια σχολική εκδήλωση, μια βραδιά τέχνης ή ένα διεθνές συνέδριο. Κατασκευάζουμε σελιδοδείκτες από υλικά ή σε σχήματα και χρώματα εμπνευσμένα από την ιστορία, ζωγραφισμένους με πρόσωπα ή αντικείμενα που συμμετέχουν σε αυτή. Προετοιμάζουμε τέλος και καταγράφουμε ένα διαφημιστικό σποτάκι για το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση.

κατασκευή σελιδοδείκτη - τερατάκι

8.Ήχοι από το βιβλίο:

 Χωρίζουμε το κείμενο σε τόσα μέρη, όσες και οι ομάδες που έχουμε μοιράσει τους μαθητές στην τάξη. Κάθε ομάδα ζωγραφίζει το μέρος του κειμένου που της ανατίθεται και στη συνέχεια αναζητά ήχους μέσα στη ζωγραφιά. Οι μαθητές όλης της τάξης συμμετέχουν στην απόδοση των ήχων (αν πρόκειται για ένα ρολόι, η μισή τάξη κάνει "τικ" και η άλλη μισή "τακ", με το δάσκαλο να αναλαμβάνει το ρόλο του μαέστρου. Αφού οι ήχοι μας βοηθήσουν να μεταφέρουμε το κλίμα του βιβλίου στην τάξη, μπορούμε να αναρωτηθούμε με τους μαθητές τι μουσική θα ταίριαζε σαν υπόκρουση στην αναδιήγηση του βιβλίου. Αν υπάρχουν τα τεχνικά μέσα (π.χ. διαδραστικός πίνακας) μπορούμε να ντύσουμε την δραματοποίηση των σκηνών με διάφορα είδη μουσικής, πριν καταλήξουμε στο ποιο ταιριάζει περισσότερο.

9.Αλφαβητάρι της ιστορίας: 

Αλφάβητα με διάφορα θέματα (φαγητά, ονόματα) ξέρουν οι μαθητές να δημιουργούν ήδη από τις μικρότερες τάξεις, και μάλιστα τα διασκεδάζουν πολύ. Για όποιον δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με το αντικείμενο, μπορεί να πάρει παράδειγμα από μια αλφαβήτα της Αγγελικής Βαρελλά, που τις χρησιμοποιεί ελεύθερα και σε πάμπολλες περιστάσεις (π.χ. αλφαβήτα αποχαιρετισμού από το δημοτικό). Σε σχέση με το θέμα μας, ο εκπαιδευτικός μπορεί να καλέσει κάθε μια από τις ομάδες της τάξης, να παρουσιάσουν κάποιο βιβλίο μέσα από την κατασκευή ενός αλφαβηταριού με τις λέξεις-κλειδιά του κειμένου. Ένα τέτοιο αλφάβητο μπορεί να περιλαμβάνει κύρια ονόματα, έννοιες, καταστάσεις, αλλά και ολόκληρες προτάσεις. Επειδή τα γράμματα είναι πολλά (24), η εργασία δουλεύεται άνετα σε ομάδες, όπου έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν όλοι με τις ιδέες τους. Να μην ξεχνάμε, την ώρα που παρουσιάζουν τα παιδιά την αλφαβήτα τους, να τους ζητάμε να μας εξηγούν τον ρόλο της κάθε λέξης στην ιστορία.

10.Σταυρόλεξο - Κρυπτόλεξο: 

Εξίσου διασκεδαστική μπορεί να αποδειχθεί και η κατασκευή ενός σταυρολέξου (ίσως με τη βοήθεια του δωρεάν λογισμικού Hot Potatoes) ή κρυπτολέξου, (ίσως με τη βοήθεια ενός πίνακα στο Word ή το Excel) με λέξεις κλειδιά μιας ιστορίας, ονόματα των ηρώων, κλπ. Αν εργαστούμε σε ομάδες, η κάθε μια μπορεί να ετοιμάσει τη δική της δοκιμασία, η οποία θα ψυχαγωγήσει τις υπόλοιπες. Το ακόμα καλύτερο; Τα σταυρόλεξα/κρυπτόλεξα θα μείνουν να συνοδεύουν το βιβλίο στη βιβλιοθήκη για πάντα, χρησιμεύοντας ως "ορεκτικό" ή αφορμή για να επιχειρήσει κάποιος μαθητής να το ξεφυλλίσει στο μέλλον. Οι ανά τον κόσμο μαθητές που χρησιμοποιούν λατινικό αλφάβητο είναι τυχεροί, αφού μπορούν να δημιουργήσουν αυτόματα τέτοια παιχνίδια μέσω του Discovery Education Puzzlemaker. Μια επιλογή για ελληνικούς χαρακτήρες είναι το Crossword Forge, δεν είναι όμως δωρεάν.

11.Επιτραπέζιο Παιχνίδι: 

Το να κατασκευαστεί ένα επιτραπέζιο παιχνίδι από το μηδέν είναι ιδιαίτερα δύσκολο. Τη σύλληψη της αρχικής ιδέας, ακολουθούν η οργάνωση, το σχεδιαστικό, οι κανόνες... επειδή όμως ο σκοπός δεν είναι να εξαντληθούμε, μπορούμε να ασχοληθούμε μόνο με το σχεδιαστικό μέρος, πατώντας πάνω σε ήδη γνωστές μορφές αγαπημένων παιχνιδιών.

Η πιο απλή από αυτές είναι ο τύπος "Φιδάκι", όπου ετοιμάζεται μια διαδρομή, ορίζονται μερικά τετράγωνα τύχης (στην περίπτωσή μας μπορούμε να προσθέσουμε και άλλα με ερωτήσεις) που πάνε τον παίκτη εμπρός ή πίσω. Νικητής όποιος θα φτάσει πρώτος στο τέλος. Το ταμπλό καλό είναινα διανθιστεί με εικόνες και στοιχεία από το περιβάλλον του κειμένου, οι ερωτήσεις να είναι βέβαια κι αυτές σχετικές, ίσως κατανόησης, μνήμης ή απλές εντολές, και τα πιόνια εμπνευσμένα από τους βασικούς χαρακτήρες. Αν π.χ. επιλέξουμε να κατασκευάσουμε ένα φιδάκι με βάση τον Μεγάλο Περίπατο του Πέτρου, οι παίκτες θα μπορούσαν να είναι ο Πέτρος, ο θείος Άγγελος, ο Γκαριμπάλντι, κ.ά., το φίδι να έχει τη μορφή του Γιαούρτερ (ντυμένο με στολή SS), ενώ οι κάρτεςεντολών θα μπορούσαν να περιέχουν οδηγίες όπως "έπεσες σε μπλόκο - γύρισε τρία τετράγωνα πίσω" "βρήκες ένα βάζο με μαρμελάδα - πήγαινε τρία τετράγωνα εμπρός" ή ερωτήσεις όπως "Πώς λεγόταν η χελώνα του Πέτρου;" "τι έλεγαν τα συνθήματα που έγραφε στους τοίχους;" κλπ.

Ακόμα πιο απλό είναι να χρησιμοποιήσουμε ήδη υπάρχοντα παιχνίδια και να τα προσαρμόσουμε στο βιβλίο μας χωρίς επιπλέον κατασκευές. Μπορούμε έτσι να παίξουμε Scrabble, στο οποίο θα γίνονται δεκτές μόνο λέξεις που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, Taboo ή Pictionary με έννοιες του κειμένου, κλπ. Αν ωστόσο υπάρχει χρόνος και διάθεση για πιο περίπλοκες κατασκευές, υπάρχουνδεκάδες τύπους παιχνιδιών, που μπορούμε να χρησιμοποιησουμε ως βάση, όπως Monopoly, Risk, Stratego, Cluedo, Trivial Pursuit... φτιάχνοντας τελικά κάτι περισσότερο ή λιγότερο δικό μας.

12.Παζλ:

 Στην ίδια κατεύθυνση με τα παραπάνω κινείται και η κατασκευή παζλ. Αυτό μπορεί να προκύψει με βάση το εξώφυλλο ή μια εικόνα από το βιβλίο, ή ακόμα και μια σελίδα του κειμένου, αν μιλάμε για μεγαλύτερες τάξεις. Πρώτα φωτοτυπούμε ή εκτυπώνουμε σε χαρτόνι, στη συνέχεια το πλαστικοποιούμε για να αυξήσουμε τη διάρκεια ζωής του, και τέλος κόβουμε το πλαστικοποιημένο χαρτόνι σε μικρότερα κομμάτια. Το τελευταίο στάδιο μπορεί να γίνει από τους ίδιους τους μαθητές, ώστε να νιώσουν ότι ολοκληρώνουν το παζλ μόνοι τους. Εννοείται πως όσες ομάδες έχουμε χωρίσει στην τάξη, τόσα πρέπει να είναι και τα παζλ που θα κατασκευαστούν.

  

13.Κουκλοθέατρο:

 Πολύ δημιουργικό, ιδιαίτερα για τους μαθητές που θέλουν να κάνουν πράγματα με τα χέρια τους. Εδώ πρέπει και πάλι να χωρίσουμε την τάξη σε μικρές ομάδες, ώστε κάθε μια τους να ασχοληθεί με συγκεκριμένο κομμάτι του κειμένου και την απόδοσή του σε σενάριο. Ζητούμενο τα λόγια να 'ναι λίγα και να αποδίδουν το μήνυμα της ιστορίας. Ο μικρός αριθμός παιδιών θα βοηθήσει και στην κατασκευή των κουκλο-ηθοποιών. Ίσως ένας κούκλος να είναι αρκετός για κάθε 2 παιδιά, μέχρι να μάθουν και να φτιάχνουν ο καθένας τον δικό του. Μπορούμε να δημιουργήσουμε γαντόκουκλες, καλτσόκουκλες, ήχαρτοπολτόκουκλες, ανάλογα με τα υλικά που διαθέτουμε.

Για τις πιο απλές και οικονομικές θα χρειαστούμε:
- μια δυο τσαλακωμένες σελίδες εφημερίδας για το κεφάλι,
- χαρτοταινία για να τυλιχτεί το κεφάλι και μαρκαδόρους για να ζωγραφιστεί ζωηρά το πρόσωπο
- ένα κυλινδρικά τυλιγμένο χαρτονάκι για τον λαιμό (που μέσα του θα μπαίνει ο δείκτης μας)
- ένα παλιό κομμάτι ύφασμα - ρετάλι για το ρούχο (που θα καλύπτει το υπόλοιπο χέρι μας)..
- ξυλόκολλα για να κολλήσουμε το πάνω μέρος του λαιμού στο κεφάλι και το κάτω μέρος του λαιμού με το ρούχο (ή να προσθέσουμε μαλλιά, μουστάκια, γένια, κουμπιά, καπέλο). Καλό είναι ναχρησιμοποιήσουμε κρυσταλιζέ ξυλόκολλα (τύπου ατλακόλ νο 45) που όταν στεγνώσει δεν φαίνεται.

Μην ξεχάσετε ότι λεπτομέρειες, όπως ένα μαύρο πανί στο θρανίο, κλειστές κουρτίνες και ένα σποτάκι που φωτίζει τη σκηνή, μπορεί να δώσουν στην παράστασή μας άλλον "αέρα". Το παρακάτω βίντεο δείχνει τα πρώτα βήματα της κατασκευής.

14. Θέατρο Σκιών:

 Παρόμοια με την προηγούμενη δραστηριότητα ως προς τη μετατροπή του κειμένου σε σενάριο, με αρκετούς όμως επιπλέον περιορισμούς ως προς τους χαρακτήρες, που θα πρέπει να αποδοθούν από τις ήδη υπάρχουσες φιγούρες του παραδοσιακού μας θεάτρου. Τις φιγούρες αυτές, μπορείτε να τις βρείτε, να τις εκτυπώσετε και να τις κόψετε από εδώ. Η ιστοσελίδα δίνει και οδηγίες για το κόψιμο και την κατασκευή τους, που γίνεται απλά με λίγα διπλόκαρφα. Θα χρειαστείτε έπειτα ένα τεντωμένο πανί και φως για να στήσετε τη σκηνή σας.

15.Συνέντευξη από έναν χαρακτήρα:

 Ένας μαθητής που έχει διαβάσει βιβλία με πρωταγωνιστή κάποιον ήρωα που θεωρεί έναν από τους αγαπημένους του, αναλαμβάνει να παίξει το ρόλο του συνεντευξιαζόμενου χαρακτήρα μπροστά στους συμμαθητές του. Καλό είναι ο συμμαθητής που θα κάνει το δημοσιογράφο να του έχει παραδώσει τις ερωτήσεις λίγο καιρό πριν, ώστε να έχει προετοιμάσει τις απαντήσεις του όπως πρέπει. Μέσα από τη δραστηριότητα αυτή, οι ήρωες έρχονται πιο κοντά μας, γίνονται περισσότερο ανθρώπινοι και καθημερινοί.

Η συνέντευξη ξεκινάει όταν ο συνεντευξιαζόμενος ήρωας εμφανίζεται στην αίθουσα, ντυμένος κατάλληλα, περπατώντας με τον τρόπο που οφείλει, και παίρνει τη θέση του απέναντι στο κοινό. Οι ερωτήσεις του δημοσιογράφου μπορεί να είναι τυπικές, όπως:
- Πώς σας λένε; Έχετε κάποιο παρατσούκλι;
- Πόσων χρονών είστε;
- Εθνικότητα; Τόπος Γέννησης;
- Σε ποια σχολεία έχετε σπουδάσει;
- Με ποιο επάγγελμα ασχολείστε (αν είναι αρκετά μεγάλος)
- Ποια ήταν η τελευταία σας περιπέτεια;
- Τι φιλοδοξίες έχετε; Σχέδια για το μέλλον;

Και λιγότερο τυπικές, που μπορεί να ψυχαγωγήσουν το κοινό:

- Έχετε ολοκληρώσει τη στρατιωτική σας θητεία;
- Είχατε κάποιες τραυματικές εμπειρίες όταν πηγαίνατε σχολείο;
- Είστε γενικά έξυπνος;
- Τι επιτυχίες έχετε να επιδείξετε στο παρελθόν; Η καλύτερή σας στιγμή;
- Μεγάλες αποτυχίες; Η χειρότερή σας στιγμή;
- Υπάρχει κάτι για το οποίο μετανιώνετε ή ντρέπεστε;
- Έχετε χάσει κάποιες ευκαιρίες στη ζωή σας;
- Αν δεν ήσασταν αυτός που είστε, ποιος θα θέλατε να είστε;

16.Ταυτότητα λογοτεχνικού ήρωα:
• Δραστηριότητα παρόμοια με την προηγούμενη, λιγότερο όμως φαντασμαγορική και περισσότερο συνεργατική. Εδώ, κάθε ομάδα αναλαμβάνει να αποτυπώσει με τη βοήθεια από κάποιο κείμενο, τις ταυτότητες όλων των λογοτεχνικών ηρώων που συμμετέχουν σε αυτό. Δημιουργούνται έτσι καρτέλες ηρώων που μπορεί έπειτα και να αρχειοθετηθούν. Τα στοιχεία που περιλαμβάνει η ταυτότητα είναι τα τυπικά, ενώ στη θέση της φωτογραφίας μπορεί να μπει μια ζωγραφιά του προσώπου του ήρωα από τους μαθητές. 
• Όνομα, Ηλικία 
• Ύψος, Βάρος, 
• Ημερομηνία, τόπος γεννήσεως, 
• Σχήμα προσώπου, χρώμα μαλλιών και ματιών 
• Άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (τατουάζ, ουλές) 
• Διεύθυνση - περιγραφή σπιτιού 
• Βασικό χαρακτηριστικό προσωπικότητας 
• Οικογένεια; 
• Καλύτερος φίλος; 
• Εχθροί και γιατί; 
• Και πάλι μπορούμε να προσθέσουμε πιο ενδιαφέρουσες κατηγορίες στοιχείων, όπως
• Πώς βλέπω τον εαυτό μου; 
• Διάθεση συνήθως; 
• Σπουδές; 
• Φιλοδοξίες; 
• Εργασιακή Εμπειρία; 
• Χόμπυ; Ταλέντα; 
• Φιλοσοφία Ζωής; 
• Κανείς δεν ξέρει ότι είμαι; 
• Η χειρότερη στιγμή της ζωής μου ήταν όταν; 
• Κακές συνήθειες που πρέπει να κόψω; 
• Η χειρότερη συμβουλή που μου έδωσε ο μπαμπάς μου; 
• Το καλύτερο πράγμα που έχω πετύχει μέχρι σήμερα;

17.Βρες τι διάβασα χτες: 

Κάθε ομάδα παιδιών διαλέγει ένα μικρό βιβλίο και το διαβάζει. Στη συνέχεια εμφανίζεται μπροστά στην υπόλοιπη τάξη κρατώντας μπροστά της 10 βιβλία, ανάμεσα στα οποία και εκείνο που μελέτησε. Οι συμμαθητές τους, με ερωτήσεις πουδέχονται ως απάντηση "ναι" ή όχι", επιχειρούν να εντοπίσουν ποιο από τα βιβλία που έχουν μπροστά τους οι "αναγνώστες του μυστηρίου", είναι αυτό που διάβασαν. Νικήτρια η ομάδα που το βιβλίο της θα εντοπιστεί μετά τις περισσότερες ερωτήσεις.

18. Βιβλιοκατάσκοποι: 

Οι μαθητές εργάζονται ανά δύο. Αφήνουμε ένα βιβλίο, μια λευκή σελίδα και ένα μολύβι σε κάθε θρανίο. Τα παιδιά - κατάσκοποι, καλούνται να ετοιμάσουν ένα κρυπτογραφημένο μήνυμα όπου η κάθε λέξη θα κωδικοποιείται με τρεις αριθμούς: έναν για τη σελίδα που βρίσκεται η λέξη στο βιβλίο, έναν για τη σειρά στην οποία βρίσκεται η λέξη στη σελίδα κι έναν για τον αριθμό των λέξεων που πρέπει να περάσουμε ώσπου να φτάσουμε στη λέξη. π.χ. αν αυτή η δραστηριότητα είναι η σελίδα 18, τότε ο αριθμός 18-1-3 (σελίδα 18, σειρά 1, λέξη 3) αντιστοιχεί στη λέξη "μαθητές". Κάθε δυάδα μαθητών καλείται να ετοιμάσει λοιπόν ένα κωδικοποιημένο μήνυμα π.χ. τριών λέξεων. Τοποθετεί το χαρτί με τους τρεις αριθμούς μέσα στο βιβλίο που περιέχει τις λέξεις. Τα βιβλία έπειτα αλλάζουν θρανίο, κι έτσι οι μαθητές από κωδικοποιητές μετατρέπονται σε αποκωδικοποιητές. Νικήτρια η ομάδα που θα αποκωδικοποιήσει πρώτη το μήνυμά της. Αν επιθυμούμε να κάνουμε τη δραστηριότητα πιο δύσκολη, αυξάνουμε τον αριθμό των λέξεων στο κωδικοποιημένο μήνυμα.

Αστυνομικές περιπέτειες όπως αυτή του Μογκ,

προσφέρονται ιδανικά για βιβλιοκατασκοπεία!

19. Κυνήγι του θησαυρού:

Χρησιμοποιώντας τον κώδικα από το παιχνίδι Βιβλιοκατάσκοποι (18), ο εκπαιδευτικός με τη βοήθεια μια ομάδας εθελοντών, μπορεί να ετοιμάσει 5-6 κρυπτογραφημένα μηνύματα που οδηγούν διαδοχικά το ένα στο άλλο και να τα κρύψει σε διάφορους χώρους του σχολείου. Η τάξη χωρίζεται σε ομάδες, στις οποίες παραδίδεται το ίδιο πρώτο μήνυμα προς αποκρυπτογράφηση. Τα επόμενα μηνύματα μπορεί να αποκρυπτογραφούνται με βάση το ίδιο βιβλίο, ή ένα διαφορετικό βιβλίο να περιμένει σε κάθε σημείο. Έπαθλο για τους νικητές εκτός από τη χαρά της νίκης, μπορεί να είναι μια επιπλέον ώρα στη βιβλιοθήκη του σχολείου.

20.Μαγειρεύοντας:

Μια και αναφερθήκαμε πιο πάνω στη σοκολάτα (σιγά μην κρατιόμασταν), να αναφέρουμε ότι πολλά βιβλία κρύβουν αναφορές σε φαγητά και γλυκά, τα οποία μπορούμε να δοκιμάσουμε να ετοιμάσουμε στην τάξη. Είναι βασικό κάθε τέτοια δράση να οργανωθεί σωστά και να επιβλέπεται διαρκώς, ώστε να αποφευχθούν τυχόν προβλήματα. Κάποια εδέσματα πρέπει να προετοιμαστούν από το σπίτι, και άλλα μπορεί να μαγειρευτούν εξ ολοκλήρου στο σχολείο (ανάλογα και με τις υποδομές που υπάρχουν), οπότε τα παιδιά θα φέρουν απλώς μαζί τους κάποια υλικά. Η μόδα των μαγειρικών εκπομπών στην τηλεόραση, έχει προετοιμάσει σε μεγάλο βαθμό το έδαφος για τέτοιες δραστηριότητες. Έτσι οι μαθητές δεν έχουν πρόβλημα πλέον να συνεργαστούν μεταξύ τους ανεξαρτήτως φύλου, ενώ οι περισσότεροι θεωρούν αυτονόητες διαδικασίες το να πλύνουν τα χέρια τους, να φορέσουν ποδιά κλπ. Ένα παράδειγμα βιβλίου που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για ζαχαροπλαστική, είναι ο Τσάρλι και το εργοστάσιο της σοκολάτας του Ρ. Νταλ, με αφορμή το οποίο μπορούμε ναετοιμάσουμε τι άλλο; σοκολάτα στην τάξη!

21.Ντόμινο των βιβλίων: 

Στο παιχνίδι αυτό, προσπαθούμε να βρούμε ένα κοινό στοιχείο (εκδότης, συγγραφέας, λέξη του τίτλου, χρώμα, εικόνα, αριθμός συλλαβών) ανάμεσα στα εξώφυλλατων βιβλίων που έχουμε στη βιβλιοθήκη. Συνδέουμε έτσι το ένα με το άλλο, σχηματίζοντας ένα μεγάλο ντόμινο.

Για να ξεκινήσει το παιχνίδι ο εκπαιδευτικός βάζει ένα ανοιγμένο βιβλίο στο πάτωμα ή σε ένα μακρύ τραπέζι, έτσι ώστε να φαίνεται το εξώφυλλο και δίπλα του με ίδιο τρόπο τοποθετεί ένα δεύτερο βιβλίο και ανακοινώνει: "είναι δύο βιβλία του ίδιου συγγραφέα". Στη συνέχεια ζητά από τα παιδιά να βρουν ένα βιβλίο με ένα τουλάχιστον κοινό στοιχείο και να το τοποθετήσουν δίπλα σε αυτά τα δύο βιβλία. Έτσι τα παιδιά μπορούν να κατασκευάσουν διάφορα σχήματα. (διασκευή από Ανδρέας Καρακίτσος Στερεότυπα, προκαταλήψεις, προτάσεις δράσεων φιλαναγνωσίας, ΕΚΕΒΙ)

22.Χάρτης της ιστορίας: 

Μιλάμε φυσικά για νοητικό χάρτη (εικονογραφική αποτύπωση ιδεών, ελληνιστί mind map), που μπορεί να σημαίνει και κάτι πολύ απλό, όπως ένα ημιδομημένο διάγραμμα προς ολοκλήρωση. Η πιο συνηθισμένη περίπτωση ωστόσο είναι το αραχνόγραμμα (spidergram), στο οποίο γράφουμε το όνομα του πρωταγωνιστή σε ένα κυκλικό πλαίσιο στο κέντρο και το συνδέουμε με γραμμές με τους άλλους χαρακτήρες του έργου ή βασικές ενέργειες του ήρωα. Υπάρχουν βέβαια και πολύ πιο περίπλοκοι χάρτες, που συνδυάζουν σχέδια με ονόματα, σχέσεις, ενέργειες, εμπόδια, τόπους, κ.ά. Όπως και να 'χει, τα διαγράμματα βοηθάνε στο να συμπυκνωθεί η πλοκή της ιστορίας σε ένα σχεδιάγραμμα, ενώ διεγείρουν το πνεύμα και βοηθούν τον εγκέφαλο να παραμένει συγκεντρωμένος στα σημαντικότερα στοιχεία. Δωρεάν online νοητικούς χάρτες (που δέχονται και ελληνικά) μπορείτε να κατασκευάσετε εδώ, απαιτείται όμως εγγραφή.

Διάγραμμα για την ιστορία Η Κίκο ταξιδεύει και γνωρίζει τον κόσμο

23. Ρέμπους: 

Δίνουμε τον τίτλο ενός βιβλίου σε Ρέμπους και οι μαθητές επιχειρούν να το αποκωδικοποιήσουν και να εντοπίσουν το βιβλίο στη βιβλιοθήκη. Στη συνέχεια, και αφού καταλάβουν πώς λειτουργεί το παιχνίδι, οι ομάδες μπορούν να ετοιμάσουν δικά τους κρυπτόλεξα για τους τίτλους των αγαπημένων τους βιβλίων, δοκιμάζοντας τις αποκρυπτογραφικές ικανότητες των συμμαθητών τους!

Ρέμπους για τον τίτλο Ο καιρός της σοκολάτας

24.Νέες ιστορίες - Δημιουργική Γραφή: 

Αντλώντας στοιχεία από κάθε κείμενο που διαβάζουμε, μπορούμε με πάμπολλους τρόπους να επινοήσουμε πάμπολλες νέες ιστορίες. Ο Τζάνι Ροντάρι και άλλοι δημιουργικοί δημιουργοί, έχουν ετοιμάσει τυπολογίες (τυφλοσούρτες) για να μας βοηθήσουν (δείτε και εδώ). Επιλέγουμε από αυτές ή σκεφτόμαστε δικές μας, ανάλογα με το τι μας εξυπηρετεί κάθε φορά. Όποιος από την άλλη ενδιαφέρεται σοβαρά να μάθει περισσότερα για την τέχνη της μυθοπλασίας και της αφήγησης, μπορεί να γραφτεί σε δωρεάν online μαθήματα (The Future of Storytelling) στα αγγλικά, από το πανεπιστήμιο του Potsdam.

α. Το φανταστικό διώνυμο 

Διαλέγουμε (π.χ. με κλήρο) δύο διαφορετικές λέξεις (κατά προτίμηση ουσιαστικά) από ένα κείμενο που διαβάσαμε. Ξεχνάμε κάθετί που τα συνέδεε με την ιστορία (τα απελευθερώνουμε από τις λεκτικές τους αλυσίδες) και επιχειρούμε να τα συνδέσουμε με έναν νέο τρόπο, ακόμα κι αν δεν φαίνεται να είναι πολύ ταιριαστές, ή αν το αποτέλεσμα βγαίνει αλλόκοτο. π.χ. Για την Πατρίδα σελ. 62-63 "καΐκι" - "Βουκολέοντος" Τίτλος: Το καΐκι του Βουκολέοντος. Μια φορά κι έναν καιρό, σ' ένα έρημο νησί, ζούσε ένα λιοντάρι που είχε ξεμείνει εκεί από κάποιο ναυάγιο τσίρκου. Λυπόταν πολύ που ήταν μόνο του και κάθε μέρα έχυνε 2 λίτρα δάκρυα, που αμέσως στέγνωναν κάτω από τον καυτό ήλιο. Μια μέρα, εκεί που παρατηρούσε το τελευταίο του δάκρυ να εξατμίζεται, άκουσε ήχο από κουπιά. Γύρισε το κεφάλι και τι να δει; Ένα βόδι μέσα σε μια βάρκα. Το βόδι αποβιβάστηκε στο ξερονήσι, και αφού προσπάθησε ανεπιτυχώς να πουλήσει στο λιοντάρι ένα σετ βερνίκια για παπούτσια χορού, άρχισαν να συζητούν και γρήγορα έγιναν φίλοι. Μετά από αρκετά ξενύχτια προβληματισμού κάτω από τ' αστέρια, κατέληξαν στο ότι δεν υπήρχε μέλλον για κανέναν τους στο αρχιπέλαγος. Αποφάσισαν λοιπόν να κατασκευάσουν ένα καΐκι που θα τους επέτρεπε να ξεκινήσουν το κυνήγι πέστροφας. Για να τιμήσουν τη φιλία τους, το βάφτισαν "Βου + Λέοντος", αλλά το βόδι ήταν λίγο βόδι και στην ορθογραφία, έκανε λάθος καθώς έβαφε την επιγραφή κι έτσι το καΐκι ονομάστηκε τελικά "Βουκολέοντος"(κλπ.)

β. Βροχή μετεωριτών

Οι μαθητές της τάξης κάθονται σχηματίζοντας ένα κύκλο γύρω από κάποιον μαθητή - δημιουργό (ή τον δάσκαλο στις πρώτες εφαρμογές). Ανοίγουν τα αγαπημένα τους λογοτεχνικά βιβλία και του λένε ο καθένας μία λέξη ή φράση τη φορά. Ο μαθητής στο κέντρο, προσπαθεί να τις εντάξει στην ιστορία που δημιουργεί. Οι μαθητές στο κέντρο μπορεί να είναι περισσότεροι, ή να δημιουργούν την ιστορία με παντομίμα και όχι με λόγια, μετατρέποντας τις λέξεις που ακούγονται σε εικόνες. Πιο απλό γίνεται το παιχνίδι αν οι γύρω μαθητές προσαρμόζουν οι ίδιοι στην ιστορία που δημιουργείται τις φράσεις που θέλουν να χρησιμοποιήσουν από το κείμενο. Τότε ο κεντρικός παίκτης απλώς επιλέγει ποιος θα μιλήσει και επαναλαμβάνει λίγο διορθωμένη τη φράση, ώστε να ταιριάξει απόλυτα στην ιστορία.

γ. Τι θα συνέβαινε αν; 

Χωρίζουμε τους μαθητές σε ζευγάρια. Κάθε ένα τους επιλέγει μια πρόταση του κειμένου ή ένα σημείο της πλοκής και κατασκευάζει υποθέσεις για το τι θα συνέβαινε αν ένα στοιχείο στην πρόταση αυτή ήταν εντελώς διαφορετικό. π.χ. στο Για την Πατρίδα (σελ 13) ...Βασιλέας τους ήταν τότε ο Σαμουήλ, άξιος αντίπαλος του Βασιλείου Β'. Τι θα συνέβαινε αν... ο Σαμουήλ ήταν γκαφατζής και εντελώς ανάξιος; Μια μέρα που προσπαθούσε νακάνει επίθεση στους Βυζαντινούς, έπεσε από το άλογό του και έγινε ρεζίλι στους στρατιώτες του αλλά και τους εχθρούς. Αυτοί τον έβαλαν θυρωρό σε μια παιδική χαρά και έψαξαν για νέο αρχηγό. ...ρίχθηκε στη Μακεδονία με το στρατό του, κυρίευσε πόλεις και φρούρια, έκαψε, ρήμαξε, αφάνισε ό,τι βρήκε στο δρόμο του... Τι θα συνέβαινε αν... οι Βούλγαροι μοίραζαν δώρα και γλειφιτζούρια στο πέρασμά τους; Όλοι οι Μακεδόνες περίμεναν τον στρατό της αγάπης με ανυπομονησία. Οι μαμάδες έδιναν στο Σαμουήλ τα μωρά τους να τα ταχταρίσει, και τα παιδιά στα σχολεία τού ετοίμαζαν ζωγραφιές! Γήτω ο Χιαμούληθ! Φώναζαν τα νήπια από τα παράθυρα του kindergarten.

δ. Η τράπουλα του Προπ 

Γράφουμε στον πίνακα μερικές από τις βασικές λειτουργίες (όλες οι λειτουργίες στις σελ.9-11 εδώ) που αναγνώρισε ο Προπ ότι υπάρχουν σε όλα τα παραμύθια. Στη συνέχεια οι μαθητές τις παντρεύουν με στοιχεία από το βιβλίο / κείμενο που μελετάμε, και δημιουργούν δικές τους ιστορίες. π.χ. στον πίνακα έχουμε γράψει τις λειτουργίες:

δύσκολες δοκιμασίες, επιστροφή, μεταμόρφωση του ήρωα, παγίδα, αποστολή

και τις ζωντανεύουμε δημιουργικά με στοιχεία από το Για την Πατρίδα. π.χ.

Ο Αλέξιος για να πραγματοποιήσει την αποστολή που του ανέθεσε ο αυτοκράτορας, μεταμορφώνεται σε πάπια και πετάει προς το Δυρράχιο. Στο δρόμο όμως του έχουν στήσει παγίδα Βούλγαροι κυνηγοί και τον συλλαμβάνουν. Του βάζουν μια σειρά δύσκολες δοκιμασίες για να αποκαλύψει την πραγματική του μορφή: τον γαργαλάνε με φτερό, του διαβάζουν συνταγές φουά γκρα και τέλος του προσφέρουν ένα κομμάτι από την αγαπημένη του πίτσα. Αυτός όμως συνεχίζει να κάνει την πάπια κι έτσι γλιτώνει. Καταφέρνει λοιπόν να εκτελέσει την αποστολή του και να επιστρέψει μετά στην Κωνσταντινούπολη.

ε. Λίμερικς

 Κατασκευάζουμε μικρά διασκεδαστικά ποιηματάκια με ή χωρίς νόημα (αναλυτικές οδηγίες καιπαραδείγματα). Συνήθως αποτελούνται από πέντε στίχους που ομοιοκαταληκτούν με σειρά 1ος - 2ος - 5ος και 3ος - 4ος και έχουν συγκεκριμένο περιεχόμενο: Ήταν ..............(κάποιος) που .................(κάτι του συνέβαινε ή έκανε στη ζωή του κάτι ιδιαίτερο) όμως...............(κάτι συνέβη που ίσως ανατρέπει την προηγούμενη κατάσταση) και..................(καταλήγουμε σε μια νέα κατάσταση) .......................(επαναλαμβάνουμε τον αρχικό στίχο προσθέτοντας κάποιο επίθετο)

χρησιμοποιούμε πάλι ως παράδειγμα το Για την Πατρίδα

Ο Αλέξιος ο Βυζαντινός ήταν πολύ γενναίος

αποστολή του ανέθεσαν κι αυτός είπε "βεβαίως"

μα ήταν οι Βούλγαροι πολλοί

και τoνε κλείσαν σε κελί

και χάθηκε μια και καλή, ο Αλέξιος ο γενναίος

στ. τα 6 καπέλα της σκέψης 

Αξιοποιώντας τη μέθοδο του de Bono, μπορούμε να ξαναδούμε μια ιστορία μέσα από 4 διαφορετικά πρίσματα (κόκκινο, μαύρο, κίτρινο, πράσινο), ώστε να επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε συγκεκριμένα θέματα:
φορώντας το κόκκινο καπέλο, μπορούμε να συζητήσουμε για τα συναισθήματα του κεντρικού ή κάποιου άλλου χαρακτήρα σε μια περίσταση.
φορώντας το μαύρο καπέλο, ίσως αναρωτηθούμε για τα αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητας του ήρωα, τα λάθη του και τις συνέπειες της συμπεριφοράς του στους άλλους, κλπ.

ζ. συνάντηση κορυφής

Τα παιδιά διαλέγουν δύο αγαπημένους τους λογοτεχνικούς ήρωες που τους γράφουμε στον πίνακα, μαζί με κάποια βασικά τους χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια, κάθε ομάδα επιχειρεί να επινοήσει μια ιστορία, στην οποία οι δύο αυτοί ήρωες συναντιούνται! Πώς θα μπορούσε π.χ. να συναντηθεί ο Ροβινσώνας Κρούσος με τον Πέτρο από τον Μεγάλο Περίπατο;

Οι Γερμανοί συλλαμβάνουν τον Πέτρο την ώρα που γράφει στον τοίχο Ελευθερία

- Ώστε θέλεις Ελευθερία, ε; Ετοιμάσου να βρεθείς σ' ένα μέρος που δε θα σε καταπιέζει κανείς! Σφάχτ - Σφαχτ! (ναζιστικό γέλιο)

Το γερμανικό αεροπλάνο περνάει πάνω από το νησί του Ροβινσώνα και αφήνει ένα αλεξίπτωτο. Ο Πέτρος προσγειώνεται πάνω στη μπουγάδα του Παρασκευά που γίνεται έξαλλος - μόλις την είχε απλώσει. Όταν όμως βλέπει το αλεξίπτωτο μαλακώνει λίγο, μια και μπορεί πλέον να ράψει το λευκό κοστούμι που πάντα ονειρευόταν. Ο Ροβινσώνας είναι χαρούμενος που βρήκε παρέα και μαθαίνει τα νέα των τελευταίων 200 ετών από τον πολιτισμένο κόσμο. Ο Πέτρος στην αρχή νιώθει μοναξιά, έπειτα όμως αρχίζει να συνηθίζει... άλλωστε βρίσκει στο νησί ένα κάρο χελώνες που τις βαφτίζει Θόδωρος Ι, Θόδωρος ΙΙ, Θόδωρος ΙΙΙ και τις ταΐζει με μαρούλια....