Γιατί έχουμε δίσεκτα έτη;
Επιμέλεια κειμένου Σωτήρης Ρήγος
Ένα έτος αποτελείται από 365 ημέρες χωρισμένες σε 12 μήνες . Καμιά φορά όμως υπήρξαν έτη με 304,355,377 ή 445. Τι συμβαίνει; Ήταν οι πρόγονοι μας απλά κακοί στο μέτρημα ή το σύμπαν μας τρολλαρει;
Έτος είναι ο χρόνος που χρειάζεται ένα ουράνιο σώμα για να κάνει μια πλήρη περιφορά γύρω από ένα άλλο. Ανάλογα πως θα μετρήσεις αυτόν το χρόνο, παίρνεις ένα διαφορετικό αποτέλεσμα.
Αν μετρήσεις τον χρόνο που χρειάζεται ο Ήλιος για να επιστρέψει στην ίδια θέση στον ουρανό σε σχέση με τους μακρινούς αστέρες θα πάρεις το αστρικό έτος. Αν τον χρόνο μεταξύ δύο εαρινών ισημεριών, των ανοιξιάτικων ημερών δηλαδή που μέρα και νύχτα έχουν την ίδια θα πάρεις το τροπικό έτος. Και τέλος αν μετρήσεις τον χρόνο που χρειάζεται η Γη για να περάσει δύο φορές από το πιο κοντινότερο στον Ήλιο σημείο της τροχιάς της, θα πάρεις το "ανωμαλιακό" έτος.
Φυσικά αυτά τα έτη έχουν λίγο διαφορετική διάρκεια. Το ημερολόγιο μας θέλουμε να συμβαδίζει με το τροπικό έτος γιατί αυτό εκφράζει τον κύκλο των εποχών για τον απλούστατο λόγο πως δεν είναι πρακτικό να έχουμε μισές η π μέρες έχουμε συμφωνήσει ένα ημερολογιακό έτος να αποτελείται από ακέραιο αριθμό ημερών . Κι εδώ συναντάμε το θεμελιώδες πρόβλημα όλων των "πολιτικών" ημερολογίων που έχουμε φτιάξει. Ο κύκλος των εποχών δεν έχει καμία σχέση με τον κύκλο μέρας και νύχτας. Οφείλονται βε διαφορετικές κινήσεις. Το τροπικό έτος είναι μια περιφορά της Γης γύρω από τον Ήλιο ενώ η μέρα μια περιστροφή γύρω από τον εαυτό της.
Δεν υπάρχει κανένας λόγος μια περιφορά να ισούται με ακέραιο αριθμό περιστροφών. Αν και θα ήταν πιο βολικό το σύμπαν δεν θα μπορούσε να νοιάζεται λιγότερο για να δική μας ευκολία. Στο τροπικό έτος η διαφορά αυτή των περίπου 6 ωρών, είναι ο λόγος που ένα ημερολόγιο με σταθερό, ακέραιο αριθμό ημερών δεν μπορεί να ακολουθήσει τις εποχές.
Κάθε τέσσερα χρόνια οι 6 ώρες γίνονται μια μέρα. Μια μέρα μπορεί να σου ακούγεται τραγικό αλλά με αυτόν τον ρυθμό σε 850 χρόνια θα κάναμε Χριστούγεννα στην Μύκονο. Από τους πρώτους που επινόησαν ένα ημερολόγιο 12 μηνών από 30 μέρες ο καθένας ήταν οι Αιγύπτιοι. Παρόλο που γνώριζαν πως το τροπικό έτος δεν είναι ακριβώς 365 δεν τους ένοιαζε. Ο Βασιλιάς της Αιγύπτου ο Πτολεμαίος ο Ευεργέτης έκανε μια τίμια προσπάθεια να εναρμονίσει το ημερολόγιο με τις εποχές εισάγοντας μια πρόσθετη κάθε 4 χρόνια. Για λόγους που έχουν χαθεί στα βάθη της ιστορίας, η προσπάθεια αποδείχθηκε άκαρπη. Αυτό το ημερολόγιο έμεινε στην ιστορία ως το περιπλανώμενο ημερολόγιο. Ταλαιπωρώντας τους σύγχρονους ιστορικούς.
Στην όχι τόσο μακρινή Ρώμη οι κάτοικοι εκεί είχαν ένα διαφορετικό κάπως ιδιαίτερο ημερολογιακό σύστημα. Το έτος τους αρχικά αποτελούνταν από 304 μέρες χωρισμένες 10 μήνες και περίπου 50 μέρες χειμώνα οι οποίες δεν ανήκαν πουθενά. Αυτό μπορεί να ακούγεται τρομακτικά αναξιόπιστο, αλλά οι πρώιμοι Ρωμαίοι ήταν άνθρωποι απλοί που ασχολούνταν με τα χωράφια τους. Ο χειμώνας ήταν νεκρή περίοδος για τις αγροτικές εργασίες οπότε γιατί να του αναθέσουν συγκεκριμένους μήνες; Λέγεται πως ο θρυλικός βασιλιάς της Ρώμης, Νουμάς Πομπίλιος, αναδιαμόρφωσε το ημερολόγιο σε 12 μήνες και 355 ημέρες. Κάθε δεύτερη χρονιά ένας εμβόλιμος μήνας των 22 η 23 ημερών παρεμβαλλόταν μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαρτίου επεκτείνοντας το έτος σε 377 η 378 ημέρες. Θεωρητικά η εισαγωγή του εμβόλιμου μήνα έπρεπε να γίνεται, οπότε ήταν απαραίτητο, ώστε το ημερολόγιο να συμφωνεί με τις εποχές. Πρακτικά όμως η διαχείριση του ημερολογίου ήταν αρμοδιότητα του Υπάτου ποντίφικα της Ρώμης. Οι ποντίφικες ήταν ένα θρησκευτικό πολιτικό αξίωμα και ας πούμε πως είχαν ορισμένα ισχυρά κίνητρα για να μαγειρέψουν τη διάρκεια ενός έτους, ανάλογα με το ποιος βρισκόταν στην εξουσία.
Η χρονολόγηση έγινε τόσο μπερδεμένη με αυτό το σύστημα που μέχρι τον 1 αιώνα οι Ρωμαίοι πολίτες είχαν κυριολεκτικά χάσει τις μέρες. Την κατάσταση έσωσε ο Ιούλιος Καίσαρας, ο οποίος με την βοήθεια μιας ομάδας αστρονόμων εισήγαγε το λεγόμενο Ιουλιανό ημερολόγιο.
Πριν όμως ισχύσει το νέο ημερολόγιο έπρεπε με δραστικά μέτρα τα μπει τάξη στο χάος των προηγούμενων. Το 46 π.Χ έγινε ένα έτος με 15 μήνες και 445 μέρες. Το έτος στο Ιουλιανό Ημερολόγιο διαρκεί 365 ημέρες και κάθε 4 χρόνια 366. Το Ιουλιανό ημερολόγιο ήταν σαφής βελτίωση σε σχέση με το αίσχος των προηγούμενων αλλά και πάλι δεν ήταν τέλειο. Το τροπικό έτος είναι περίπου 11 λεπτά και 15 δευτερόλεπτα μικρότερο από το Ιουλιανό. Αρχικά κάνεις δεν πρόσεξε την διαφορά, μέχρι το 16 αιώνα το ημερολόγιο είχε αποσυγχρονιστεί σε σχέσει με τις εποχές κατά 2 εβδομάδες.
Ήταν καιρός για μια ακόμα αναδιαμόρφωση και αυτός που την έφερε ήταν ο Πάπας Γρηγόριος ο 13ος. Το κίνητρο του Πάπα μάλλον ήταν περισσότερο θρησκευτικό παρά κοινωνικό. Σύμφωνα με την εκκλησία το Πάσχα γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή που ακολουθεί την πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία. Λόγω αυτής της σύνδεσης ο Πάπας ήθελε η ισημερία να πέφτει την σωστή για την εκκλησία ημερονια 21 Μαρτίου. Εισήγαγε λοιπόν τους εξής κανόνες: κάθε 4 χρόνια το έτος είναι δίσεκτο με μια πρόσθετη μέρα . Επειδή αυτό υπεραντισταθμίζει το ημερολόγιο προς την άλλη πλευρά και καταλήγουμε με μια παραπάνω μέρα κάθε 100 χρόνια παραλείπουμε τα δίσεκτα έτη στο κλείσιμο των αιώνων για παράδειγμα το 1896 και το 1904 ήταν δίσεκτα αλλά το 1900 όχι, όπως επίσης δεν θα είναι το 2100 και το 2200. Όμως το 2000 ήταν δίσεκτο. Η προηγούμενη διόρθωση αφήνει πάλι το ημερολόγιο μια μέρα κάθε 400 χρόνια. Έτσι αν το έτος διαιρείται ακριβώς με το 400 τότε παραλείπουμε την προηγούμενη διόρθωση. Το 2300 δεν θα είναι δίσεκτα αλλά το 2400 θα είναι.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου